1990'dan Bugüne, HEP'ten HDP'ye Kürtlerin Zorlu Siyaset Mücadelesi

 



ÖTEKİLERİN GÜNDEMİ: HEP, ÖZDEP, DEP, HADEP, DEHAP, Özgür Parti, DTP, BDP, HDP... 30 yılda dokuz parti kurmak, bazen biri kapatılmadan diğerini yedekte açmak zorunda kalan siyasi hareketin kısa tarihçesi...



Demokratik Toplum Partisi (DTP), Anayasa Partisince kapatıldı. Bu siyasi hareketin 1990'da Halkın Emek Partisi'yle (HEP) başlayan, Özgürlük ve Demokrasi Partisi (ÖZDEP), Demokrasi Partisi (DEP), Halkın Demokrasi Partisi (HADEP), Demokratik Halk Partisi (DEHAP), Özgür Parti'den Demokratik Toplum Partisi'ne (DTP) uzanan yedi partili zorlu mücadelesinin tarihçesini derledik.

HEP - DEP Dönemi

7 Haziran 1990: HEP kuruldu



20 Ekim 1991: Genel Seçimlerde 18 HEP milletvekili SosyalDemokrat Halkçı Parti (SHP) listesinden TBMM'ye girdi.



31 Mart 1992: HEP kökenli milletvekilleri SHP'den istifa etmek zorunda kaldı, DEP'e geçti.



25 Haziran 1992: HEP'in kapatılma ihtimaline karşı ÖZDEP kuruldu.



3 Temmuz 1992: HEP'e kapatma davası açıldı.



4 Temmuz 1992: ÖZDEP, HEP'e katıldı



7 Mayıs 1993: DEP Yaşar Kaya başkanlığında kuruldu.



27 Haziran 1993: DEP 1.Olağan Kongresi yapıldı. Yaşar Kaya Genel Başkan seçildi. Yedi Genel Merkez yöneticisi gözaltına alındı.



14 Eylül 1993: HEP kapatıldı.



2 Eylül 1993: HEP Parti Meclis Üyesi Habip Kılıç Batman'da öldürüldü.



4 Eylül 1993: DEP Mardin Milletvekili Mehmet Sincar, Batman İl Yöneticisi Metin Can öldürüldü.



16 Eylül 1993: DEP Genel Başkanı Yaşar Kaya Ankara DGM tarafından tutuklandı



16 Eylül 1993: Çeşitli partilerden 14 Belediye Başkanı DEP'e katıldı. SHP'den 8, bağımsızlardan 2, ANAP, DYP, CHP ve DSP'den birer il belediye başkanı, diğerleri ilçe belediye başkanlarıydı.



23 Kasım 1993: Anayasa Mahkemesi ÖZDEP'i kapattı.



2 Aralık 1993: DEP'e kapatma davası açıldı. "Devletin ülkesi milletiyle bölünmez bütünlüğü aleyhinde faaliyetlerde bulunduğu" iddiasıyla açılan davada, "DEP'in Barış Çağrısıdır" başlıklı bildiri ve Yaşar Kaya'nın çeşitli konuşmaları gerekçe yapıldı.



12 Aralık 1993: DEP 1. Olağanüstü Kongresi yapıldı. Genel Başkanlığa Hatip Dicle seçildi.



18 Şubat 1994: DEP Genel Merkezi 8 parti binası bombalanarak kullanılmaz hale getirildi.



25 Şubat 1994: DEP seçimlerden çekilme kararını duyurdu.



2-3 Mart 1994: 13 DEP Milletvekilinin dokunulmalıkları TBMM Genel Kurulu'nda kaldırıldı. Leyla Zana, DEP Başkanı Hatip Dicle, Orhan Doğan ve Selim Sadak "örgüt üyesi olmak"tan 15 yıl hapis cezası aldı, 10 yıl cezaevinde yattı. Türkiye bu dava nedeniyle Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nde mahkum oldu.

HADEP dönemi

11 Mayıs 1994: HADEP kuruldu, Murat Bozlak genel başkan oldu.



16 Haziran 1994: DEP kapatıldı.



2 Haziran 1994: HADEP kurucusu ve Parti Meclisi üyesi Muhsin Melik ve şoförü Mehmet Ayyıldız, gittikleri Urfa'da öldürüldüler.



24 Haziran 1996: HADEP 2. Kongresi'nde bayrak indirildiği gerekçesiyle Genel Başkan Bozlak ve 50 parti meclisi (PM) üyesi sabaha karşı kongre salonundan gözaltına alındılar. Parti Genel Merkezi polis tarafından basılarak arşivlere el konuldu.



4 Temmuz 1996: Bozlak ve PM üyeleri, Ankara Devlet Güvenlik Mahkemesi'nce tutuklanıp cezaevine kondular.



10 Şubat 1998: HADEP Genel Merkezi düzenlenen eğitim semineri ve parti tarafından hazırlanan 1998 takvimi gerekçesiyle, Terörle Mücadele Şubesi polislerince basıldı. 4 seminer katılımcısı gözaltına alındı. Parti arşivlerine el kondu.



12 Şubat 1998: HADEP Genel Merkezi basıldı. Genel Başkan Murat Bozlak, Genel Sekreter Hamit Geylani, Genel Sekreter Yardımcısı M. Zeynettin Önay, Genel Başkan Yardımcısı Mehmet Satan, Genel Sayman İshak Tepe, Merkez Yürütme Kurulu (MYK) üyesi Ali Rıza Yurtsever ve PM üyesi Melik Aygül gözaltına alındılar.



16 Şubat 1998: Bozlak ve merkez yöneticileri, Terörle Mücadele Yasası'ndan yargılanmak üzere tutuklandı. Ayrıca PM üyeleri Kemal Okutan, Abdullah Varlı, Hasan Doğan da tutuklanarak cezaevine kondu.



1 Kasım 1998: HADEP 3. Olağan Büyük Kongresi'nde başkanlığa Murat Bozlak tekrar seçildi.



19 Kasım 1998: Bozlak, basın açıklaması nedeniyle tutuklandı.



DGM Savcısı Talat Şalk'ın talimatıyla, HADEP il ve ilçe binaları polis tarafından basıldı. Binalar tahrip edildi, arşivlere el konuldu. Baskınlar sırasında 270'i yönetici olmak üzere, il ve ilçe binalarında bulunan 3 bin 215 kişi gözaltına alındı.



Aynı baskınlarda 13 merkez yöneticisi gözaltına alındı. Parti Genel Sekreteri Ahmet Turan Demir, Genel Başkan Yardımcısı Bahattin Günel ve PM.üyeleri Emine Mısır, Hüseyin Yılmaz ve Şahabettin Özarslaner ve 7 il başkanı tutuklanarak cezaevine konuldular.



06-8 Aralık 1998: HADEP'e yapılan baskıları kınamak amacıyla yapılan 3 günlük açlık grevi süresince birçok il ve ilçe binası polis tarafından basıldı. Yedi Genel Merkez yöneticisi, 249 il ve ilçe yöneticisi, 250 üye gözaltına alındı.2 PM üyesi, 39 yönetici ve 6 üye tutuklandı.



29 Ocak 1999: Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, HADEP'in kapatılması için, Anayasa Mahkemesi'ne iddianame sundu. Ayrıca partinin 18 Nisan seçimlerine katılmaması için de Anayasa Mahkemesi'nden önlem alınmasını istedi.



3 Şubat 1999: Parti kapatma iddianamesine karşı Anayasa Mahkemesi'ne itiraz dilekçesi sundu.



Nisan 1999: HADEP yerel seçimlerde bir büyükşehir (Diyarbakır), 6 il belediyesi (Ağrı, Batman, Bingöl, Hakkari, Siirt, Van) olmak üzere toplam 37 belediye kazandı.



Genel seçimlerde, parti toplam 34 milletvekili çıkardı; ancak yüzde ülke 10 barajı nedeniyle Meclis'e giremedi.



28 Haziran 1999: Ankara 1 no.lu DGM'ce verilen cezaların Yargıtay tarafından onanması üzerine, HADEP Genel Başkanı Bozlak ve birçok parti yöneticisine siyasi yasak getirildi.



19 Temmuz 1999: Bozlak, siyaset yasağı getirildiğinden, partiden istifa etti. Ahmet Turan Demir, HADEP Genel Başkan Vekilliği'ne getirildi.



8 Eylül 1999: HADEP 1.Olağanüstü Büyük Kongresi'nde genel başkanlığa Ahmet Turan Demir seçildi.



19-28 Şubat 2000: HADEP Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanı Feridun Çelik, Siirt Belediye Başkanı M. Selim Özalp, Bingöl Belediye Başkanı Feyzullah Karaaslan, sokakta, jandarma tarafından gözaltına alındılar. Belediye binaları jandarma ve polis tarafından arandı. Her üç ilde de gözaltıları protesto edenlerden çok sayıda insan gözaltına alındı. Üç belediye başkanı, tutuklanarak Diyarbakır Cezaevi'ne kondu. Daha sonra tutuksuz yargılanmak üzere tahliye edildiler.



20-24 Şubat 2000: HADEP Genel Başkanı Ahmet Turan Demir, eski Genel Başkan Murat Bozlak ve 16 parti yöneticisine Ceza Yasası'nın 169. maddesinden 3 yıl 9'ar ay hapis cezası verildi. Diyarbakır Cezaevi'ne kondular.



23 Şubat 2000: Gözaltına alınan üç belediye başkanı, tutuklanarak Diyarbakır Cezaevi'ne kondu. Daha sonra tutuksuz yargılanmak üzere tahliye edildiler.



25 Şubat 2000: HADEP Ağrı Belediye Başkanı Hüseyin Yılmaz, İçişleri Bakanlığı tarafından, Anayasanın 127. maddesi gereğince görevinden uzaklaştırıldı.



1 Haziran 2000: HADEP Genel Başkanı Ahmet Turan Demir, Barış Şöleni'ndeki yaptığı konuşmasından dolayı DGM kararıyla 1 yıl hapis ve 800 milyon TL para cezasına çarptırıldı.



27 Eylül 2000: Demokrasi Hareketi Girişim Grubu, partiye katıldı.50 kişilik bir grupla HADEP'e katılan Demokrasi Hareketi, çalışmaları düzenlemek üzere Sedat Aslantaş, Kemal Birlik, Manir Ceylan, Naci Kutlaş, Mehmet Metiner, Altan Tan ve Canip Yıldırım'ı görevlendirildiğini açıkladı.



26 Kasım 2000: HADEP 4. olağan büyük kongresinde genel başkanlığa tek aday olan Murat Bozlak seçildi.



1 Eylül 2001: Zeynel Durmuş, İstanbul'daki 1 Eylül Barış Günü kutlamaları sırasında yaşamını yitirdi.



31 Ekim 2001: Ağrı Doğubeyazıt ilçesinde HADEP üyesi belediye işçisi Burhan Koçkar polis baskını sırasında öldürüldü.



2002: HADEP Sosyalist Enternasyonal'e kabul edildi.



25 Ocak 2001: HADEP Şırnak İli Silopi İlçe Başkanı Serdar Tanış, çağrıldığı jandarma Komutanlığına gittikten sonra, kendisinden bir daha haber alınamadı. İlçe Sekreteri Ebubekir Deniz, aynı konuyla ilgili jandarma komutanlığına gitti ve kendisinden bir daha haber alınamadı.



13 Mart 2003: Anayasa Mahkemesi Başkanı Mustafa Mumin, HADEP'in, "terör odağı" haline gelmesi" gerekçesiyle, oybirliğiyle kapatıldığını açıkladı.



21 Mart 2002: Mersin'de Newroz kutlamalarına izin verilmedi. HADEP üyeleri Mehmet Şen ve Ömer Aydın yaşamlarını yitirdi.

DEHAP dönemi

24 Ekim 1997: DEHAP kuruldu.



11 Ocak 1998: DEHAP 1.Olağan kongresi yapıldı. Veysi Aydın genel başkanlığa seçildi.



9 Mayıs 1998: Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından Veysi Aydın'ın üyeliğinin düşürülmesi üzerine DEHAP 1.Olağanüstü kongresi yapıldı. Genel Başkanlığa Mehmet Abbasoğlu seçildi.



18 Nisan 1999: DEHAP genel seçimlere katılmadı. Yerel seçimlere kısmi olarak katıldı.



7 Ekim 2002: Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Sabih Kanadoğlu, Yüksek Seçim Kurulu'na (YSK) DEHAP'ın seçimlere girmesinin engellenmesi için başvuruda bulundu. 27 Ekim'de, seçime bir hafta kala, YSK, DEHAP'ın seçimlere katılmasına karar verdi.



3 Kasım 2002: Genel Seçimler yapıldı. HADEP, demokrasi ve emek güçleriyle birlikte DEHAP listelerinden seçime girdi. Yüzde 6,23 oy alarak 50'nin üzerinde milletvekili çıkardı. Yüzde 10 barajı olduğu için meclise milletvekili gönderemedi.



17 Ekim 2002: Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Sabih Kanadoğlu, DEHAP merkez yöneticileri hakkında, sahte evrak düzenlemekten dava açılması için suç duyurusunda bulundu.



21 Ocak 2003: DEHAP'ın eski dört yöneticisi hakkında, Ankara 2.Ağır Ceza Mahkemesi'nde, resmi belgelerde birden fazla sahtecilik iddiasıyla dava açıldı.



13 Mart 2003: Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Sabih Kanadoğlu, DEHAP hakkında Anayasa Mahkemesi'nde, "örgütlenmesi tamamlamadan seçimlere girdiği" iddiasıyla kapatma davası açtı.



13 Mart 2003: HADEP Anayasa Mahkemesi tarafından kapatıldı.



26 Mart 2003: 35 HADEP'li belediye başkanı DEHAP'a geçti.



2 Nisan 2003: DEHAP, Kürt sorununun çözümü ve demokratikleşme önerilerini içeren bir deklarasyon yayınladı.



29 Nisan 2003: Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Sabih Kanadoğlu, ek bir iddianame ile, "yasadışı bir örgütün odağı olduğu" iddiasıyla DEHAP'ın temelli kapatılması için ikinci kez Anayasa Mahkemesi'nde dava açtı.



6 Haziran 2003: Özgür Parti, Ahmet Turan Demir başkanlığında kuruldu.



8 Haziran 2003: DEHAP 2. Olağanüstü Büyük Kongresi yapıldı. Tuncer Bakırhan Genel Başkanlığa seçildi.



10 Haziran 2003: DEHAP, her iki iddianameye karşı cevaplarını Anayasa Mahkemesi'ne sundu.



26 Haziran 2003: Ankara 2. Ağır Ceza Mahkemesi, eski Genel Başkanlar Mehmet Abbasoğlu, Veysi Aydın ile eski Genel Sekreterler Nurettin Sönmez ve Ayhan Demir'i, TCK 342/1 ve 80.maddelerinden cezalandırdı.



5-6 Temmuz 2003: Çeşitli aydın, siyasetçi ve akademisyenlerin de katıldığı Kürt Sorunu Çözüm Konferansı, Dedeman Oteli'nde yapıldı.



22 Eylül 2003: Genel Başkan Tuncer Bakırhan ve Özgür Parti Genel Başkanı Ahmet Turan Demir, gözaltına alındı. Bir gün sonra tutuksuz yargılanmak üzere serbest bırakıldılar.



10 Ekim 2003: Kürt sorununun çözümü ve demokratikleşme konusunda çözüm önerilerinin bulunduğu yol haritası, Bakırhan tarafından açıklandı.



30 Ekim 2003: DEHAP eski Genel Başkanı Mehmet Abbasoğlu ve eski Genel Sekreteri Nurettin Sönmez, 1 yıl 11 aylık cezalarına çekmek üzere cezaevine girdiler.



29 Ocak 2004: DEHAP, SHP, ÖDP, EMEP, SDP ve Özgür Parti, 28 Mart yerel seçimlerinde ortak hareket etmek üzere "Demokratik Güç Birliği" kurduklarını açıkladılar.



28 Mart 2004: Yerel seçimler yapıldı. SHP, DEHAP, Özgür Parti, SDP, ÖDP, EMEP bloku, 5 il, 33 ilçe, 31 belde belediye başkanlığı kazandı.



8 Nisan 2004: DEHAP Genel Başkanı Tuncer Bakırhan, kapatma davası için son sözlü savunmayı Anayasa Mahkemesi'nde yaptı.



11 Ağustos 2004: Eski Genel Başkan Mehmet Abbasoğlu ve Genel Sekreter Nurettin Sönmez 9 ay 11 gün tutuklu kaldıktan sonra tahliye edildiler.



19 Kasım 2005: DEHAP 3. Olağanüstü Büyük Kongresi'nde kendini feshetti.



26 Haziran 2007: Özgür Parti Feshedildi.

DTP dönemi

DTP 9 Kasım 2005'te Ahmet Türk ve Aysel Tuğluk'un eşbaşkanlığında kuruldu; 25 Haziran 2006'da 1. Büyük Kongresi'ni düzenledi.



Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Abdurrahman Yalçınkaya, 16 Kasım 2007'de parti hakkında kapatma davası açtı. Dava henüz sonuçlanmış değil.



DTP, 22 Temmuz 2007 genel seçimlerinde yüzde 10 ülke barajı engelini aşmak için, bağımsız adaylarla seçime girdi. 20 milletvekili çıkardı. Milletvekilleri daha sonra Meclis'te DTP grubunu kurdular.



Parti, 29 Mart 2009 yerel seçimlerinde de 99 belediye başkanlığı kazandı.



Nisan 2009'da başlayan operasyonlar sonucunda, bugün partinin 1000'in üzerinde üyesi ve yöneticisi tutuklu bulunuyor, çoğu neyle suçlandığını bilmiyor ve yargılanmayı bekliyor.



Barış ve Demokrasi Partisi ( BDP)



2 Mayıs 2008 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığına kuruluş dilekçesi partinin kurucu başkanı Avukat Mustafa Ayzit tarafından verilerek resmen faaliyetlerine başladı. Barış ve Demokrasi Partisi'nin 42 kurucu üyesi arasında Demokratik Toplum Partisi'nin avukatı Mahmut Tanzi, kapatılan Halkın Demokrasi Partisi eski Bağlar Belediye Başkanı Cabar Leygara, eski Sur Belediye Başkanı Cezayir Serin'de bulunmaktadır.



Eylül 2008'de Türkiye'nin Diyarbakır ilinin TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Konferans Salonu’nda 234 delegenin katılımıyla yapılan birinci olağan kongresinde, dönemin Demokratik Toplum Partisi Hakkâri Milletvekili Hamit Geylani, Siirt Milletvekili Osman Özçelik, Demokratik Toplum Partisi genel başkan yardımcıları Selma Irmak ile Kamuran Yüksek'in de katılımıyla Muş’un Varto İlçesi eski belediye başkanı Demir Çelik, Barış ve Demokrasi Partisi’nin genel başkanı oldu.



Barış ve Demokrasi Partisi 29 Mart 2009'da yapılan yerel seçimlere 41 ilde örgütlenme şartını tamamlayarak katıldı. İlk seçimde parti Türkiye genelinde %0,06 oy aldı.



Demokratik Toplum Partisi'nin kapatılmasından sonra Aralık 2009'da bu partinin genel merkezine taşınan BDP, eski DTP'lileri partilerinde siyaset yapmaya çağırdı. DTP'nin siyasi yasaklı dört belediye başkanı haricindeki 94 belediye başkanı 23 Aralık 2009'da Diyarbakır'da yapılan bir törenle BDP'ye katıldılar. Eski 19 DTP'li milletvekilleri ve İstanbul bağımsız milletvekili Mehmet Ufuk Uras 25 Aralık 2009'da BDP'ye geçerek mecliste grup kurdular. Meclisteki grubun başkanlığına yeni bir genel başkan seçilinceye kadar yapılan bir seçimle Muş milletvekili Mehmet Nuri Yaman getirildi.

Genel başkanları

#	Adı	Görev Başlangıcı	Görev Bitişi
1	Mustafa Ayzit	2 Mayıs 2008	7 Eylül 2008
2	Demir Çelik	7 Eylül 2008	1 Şubat 2010
3	Selahattin Demirtaş	1 Şubat 2010	11 Nisan 2011
4	Hamit Geylani	21 Nisan 2011	4 Eylül 2011
5	Selahattin Demirtaş - Gültan Kışanak	4 Eylül 2011	30 Nisan 2014

 



Halkların Demokratik Partisi (HDP)



15 Ekim 2012 tarihinde kurulan Türk siyasi partisidir. Parti tüzüğüne göre resmî kısaltması "HDP", simgesi gövde bölümü iki adet elden oluşan ağaç tasviridir. TBMM'de 56 milletvekili ile temsil edilmektedir. Eş Genel Başkanları ise Mithat Sancar ve Pervin Buldan'dır.



Halkların Demokratik Kongresi'nin parlamentoda bir siyasi partiyle temsil edilmek üzere verdiği kararla Yavuz Önen ve Fatma Gök tarafından kuruldu. 27 Ekim 2013'te yapılan 1. Olağanüstü Genel Kurulda Eş Genel Başkanlıklar'a İstanbul Milletvekili Sebahat Tuncel ve Mersin Milletvekili Ertuğrul Kürkçü getirildi. 22 Haziran 2014'te toplanan 2. Olağanüstü Genel Kurul'da Van Milletvekili Figen Yüksekdağ ve Hakkâri Milletvekili Selahattin Demirtaş HDP Eş Genel Başkanlıklarını devraldılar. 3 Şubat 2017'de toplanan 3. Olağanüstü Genel Kurul'da Figen Yüksekdağ'ın mahkûmiyeti dolayısıyla siyasi haklardan yoksun bırakılması üzerine Serpil Kemalbay Pekgözegü Selahattin Demirtaş'la Eş Genel Başkanlığı paylaştı.



Halkların Demokratik Partisi, Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri sonrasında kurulan 63. Türkiye Hükûmeti'nde iki bakanlıkla temsil edildi, Kocaeli Milletvekili Ali Haydar Konca Avrupa Birliği Bakanı ve İzmir Milletvekili Müslüm Doğan ise Kalkınma Bakanı olarak görev yaptı. Bu bakanlar 23 Eylül 2015 günü bakanlıktan istifa etti. Parti, son genel seçimler olan 2018 Türkiye genel seçimlerinde %11,7 oy alarak 67 milletvekiliyle Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde yer aldı.

Halkların Demokratik Kongresi ( HDK )

Halkların Demokratik Partisi; Barış ve Demokrasi Partisi, Devrimci Sosyalist İşçi Partisi, Emek Partisi, Ezilenlerin Sosyalist Partisi, Sosyalist Demokrasi Partisi, Sosyalist Yeniden Kuruluş Partisi, Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi gibi solcu partilerin yanı sıra bazı aşırı sol gruplar, feminist hareket, LGBT dernekleri, sendikalar ile Alevi, Ermeni ve Pomakları temsil eden etnik girişimlerin dahil olduğu Halkların Demokratik Kongresi (HDK) oluşumunun partileşme kararı almasıyla ortaya çıktı. HDK, 2011 Türkiye genel seçimlerine %10 seçim barajını geçebilmek için 'Emek, Demokrasi ve Özgürlük Bloku' adı altında 61 bağımsız milletvekilini destekleyerek dahil oldu ve bu vekillerden otuz altısı meclise girdi. Ancak Hatip Dicle'nin milletvekilliğinin Yüksek Seçim Kurulu tarafından düşürülmesiyle bu sayı otuz beşe indi.



HDP'nin kurucu eş başkanlarından Fatma Gök, HDK'yı vatandaşlar için bir umut zemini olarak tanımladı ve misyonunun genel anlamda Türkiye'deki siyasete müdahil olmak olduğunu söyledi. HDK, meclis ve koalisyonlar hâlinde çalışarak kendi siyasi hedeflerini gerçekleştirmek ve siyasette örgütlü bir güç olarak yer almak için HDP'yi kurdu.

Kurucu ilkeler[değiştir | kaynağı değiştir]

HDK, siyasi parti oluşumu için İçişleri Bakanlığına 15 Ekim 2012'de resmen başvurdu. Partinin eş başkanlarından Yavuz Önen, yeni oluşumun HDK'nin bir alternatifi olmaktan ziyade kongreyi besleyecek siyasi kanadı olacağını belirtti.



HDP, emek sömürüsünü ortadan kaldırmayı, Türkiye'de barışı sağlamayı ve özgürlüklerin kazanılmasını sağlamayı benimseyerek kurulduğunu belirtti. Ayrıca buna ek olarak mevcut kapitalist sisteme solcu muhalif hareketi birleştirerek köklü bir değişim getirmeyi hedeflediğini amaçladı. Gök, HDK ile benzer amaçlara sahip olan ancak kongreye katılmayan tüm oluşumlarla da seçim süreçlerinde birlikte hareket etmekten memnun olacaklarını iddia etti. Ancak Önen, HDP'nin zaten aynı amaçlara sahip müttefik partilerin birleşiminden oluştuğunu ve koalisyonlar yerine tüm bileşenleriyle birlikte tek başına seçimlerde yer alacağını söyledi.



HDK üyesi olan Kürt milliyetçisi Barış ve Demokrasi Partisi'nin HDP'nin de bir parçası olması, yeni parti oluşumunun genel anlamda bir Kürt partisi olarak gösterileceği konusunda endişelere yol açtı. Ancak Önen, HDP'nin hedefinin Türk siyasetine farklı görüş açılarından bakan bir akım yaratmak ve alternatif bir anlayışla yeni bir örgütlenme modeli ortaya koymak olduğunu söyledi. Bu süreçte kendilerinin de yeni şeyler öğreneceklerini ve Kürt siyasi hareketinin bir devinim yaşayacağını ekledi. Ekim 2013'te Barış ve Demokrasi Partisi'nin öne çıkan milletvekillerinden Ertuğrul Kürkçü, Sebahat Tuncel ve Sırrı Süreyya Önder partiden ayrılarak HDP'ye katıldı. Bu milletvekilleriyle birlikte Emek Partisi eski başkanı ve bağımsız milletvekili Levent Tüzel de HDP'ye katıldı.

Emek Partisi'nin ayrılığı

Halkların Demokratik Kongresi'nin bir üyesi olan Emek Partisi (EMEP), 2012'de HDP'nin kuruluş sürecinde de bir bileşen olarak yer aldı ancak 17 Haziran 2014'te bir açıklama yayımlayarak HDP'den ayrıldığını duyurdu. EMEP bunun sebebinin HDP'nin "BDP'nin ideolojik ve siyasi hedeflerine bağlı olarak toplumun radikal demokrasi temelinde dönüşümü için politika yapan bir kitle partisi olarak kendisini yeniden örgütleme" sürecine girmesi olduğunu ve radikal demokrasi hedefi açısından ortaklaşamayacağını açıkladı. Bununla birlikte HDP'nin "belirli bir ideolojik yaklaşıma sahip bir kitle partisi" olmasını onaylamadığını, aksine çeşitli yapıların ortak bileşen partisi olarak kalması gerektiğini belirtti. Bunun yanı sıra EMEP, HDK'nin bir üyesi olmaya devam etti. Ayrıca 2014 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde HDP'nin adayı Selahattin Demirtaş'ı destekledi ve Haziran 2015 genel seçimlerine katılmadı.^[24][25]

Seçimler

2014 Cumhurbaşkanlığı Seçimleri'nde partinin adayı olan Genel Başkan Selahattin Demirtaş 3,958,048 oy alarak %9.76 oy oranına ulaşmıştır.



HDP Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri'ne parti olarak katılmaya karar verdi ve Demirtaş bu kararı şöyle açıkladı: "HDP, 2015 seçimlerine parti olarak girecek. Bu tartışmalar geride kaldı. Bizim açımızdan kesinleşti, seçime parti olarak gideceğiz. Bağımsız adaylarla seçime gitmek haksızlık olurdu. Şu anda bile HDP'nin yüzde 9,5 oyu var. Türkiye, HDP'yi yeni yeni tanımaya başlayacak. Köşk seçimi öncesi 2015 seçimine parti olarak girmeye karar vermiştik."



Ülkede uygulanan %10 seçim barajı nedeniyle HDP'nin parti olarak seçime katılması çeşitli tartışmalara konu oldu.



Halkların Demokratik Partisi 2015 genel seçimlerinde %13,12 oy alarak 80 milletvekiliyle TBMM'ye girdi.



Partinin Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri sonrasında kurulan 63. Türkiye Hükûmeti'nde milletvekili sayısına göre üç bakanlıkla temsil edileceği duyuruldu. Levent Tüzel kendisine yapılan bakanlık teklifini parti kararına rağmen kabul etmedi, partiden başka bir isme bakanlık teklifi götürülmediği için HDP seçim hükûmetinde iki bakanlıkla temsil edilmiş, Kocaeli Milletvekili Ali Haydar Konca Avrupa Birliği Bakanı, İzmir Milletvekili Müslüm Doğan ise Kalkınma Bakanı olarak görev yapmıştır. Bu bakanlar 23 Eylül 2015 günü bakanlıktan istifa etmişlerdir.

Parti kongreleri

Parti, çeşitli şehirlerde birçok kongre toplamış, bunun dışında iki olağanüstü kongre ile başkanlarını belirlemiştir.

1. Olağanüstü Kongre, 2013

Partinin 1. olağanüstü kongresi 27 Ekim 2013'te Ankara'da Ahmet Taner Kışlalı Spor Salonu'nda 'Bu daha başlangıç' sloganıyla düzenlendi. Kongrede hapisteki PKK lideri Abdullah Öcalan'ın müzakerenin önemini vurgulayan bir mesajı okundu: "HDP, ortak demokrasi mücadelemizde önemli bir tarihsel sapağa işaret etmektedir. 71 devrimciliği devlete isyan devrimciliğidir. 40 yıllık isyandan sonra artık devletle müzakere önemlidir. Zira devrimci mücadeleler ancak nitelikli bir müzakere süreciyle kalıcı bir insanlık kazanımına dönüşebilir." Parti Meclisi için 80 kişilik tek liste sunuldu, eş genel başkanlık için İstanbul Milletvekili Sebahat Tuncel ve Mersin Milletvekili Ertuğrul Kürkçü dışında aday gösterilmedi.^[31]

2. Olağanüstü Kongre, 2014

HDP'nin 2. Kongresi 22 Haziran 2014'te Ankara Ahmet Taner Kışlalı Spor Salonu'nda gerçekleştirildi. Tek listenin olduğu seçimde Figen Yüksekdağ ile Selahattin Demirtaş eşbaşkanlık için aday gösterildi. Kongreye sendika, baro ve STK temsilcileri katıldı. Güney Kürdistan Parlamento Başkan Yardımcısı Cafer İbrahim, Güney Kürdistan Hükûmet Temsilcisi Kemal Kerküki, Rojava Halk Meclisi Eşbaşkanı Abdulselam Ahmet, Partiya Neteweyî Kurdistan Temsilcisi Xidir Bilbas, Rusya Sovyetler Birliği Komünist Parti Genel Sekreteri Sergey Skvortsov, İsveç Sosyal Demokrat Partisi'nden Yılmaz Kerimo'nun da aralarında olduğu çok sayıda uluslararası davetli de kongrede yer aldı. Ertuğrul Kürkçü yaptığı konuşmada "Bu hayalin peşine düşmek cesaret isterdi. HDP bundan 4 yıl önce, umuda yelken açan bir avuç insanın zihninde doğdu." dedi.^[32]

Parti tüzüğü

Parti kendisini parti tüzüğünde şu şekilde tanımlamıştır: "Parti, tüm ezilenlerin ve sömürülenlerin; dışlanan ve yok sayılan bütün halkların ve inanç topluluklarının, kadınların, işçilerin, emekçilerin, köylülerin, gençlerin, işsizlerin, emeklilerin, engellilerin, LGBT bireylerin, göçmenlerin, yaşam alanları tahrip edilenlerin; aydın, yazar, sanatçı ve bilim insanları ile bütün bu kesimlerle birlikte mücadele yürüten güçlerin her türden baskı, sömürü ve ayrımcılığı ortadan kaldırmak ve insan onuruna yaraşır bir yaşam kurmak üzere bir araya geldiği, demokratik halk iktidarını hedefleyen bir siyasi partidir." Yeni yaşam çağrısında partinin ilkeleri anlatılmıştır.

Çözüm süreci

Demokratik sosyalist ve sol bir parti olarak HDP, siyasette önceliğini Türkiye-PKK çatışması'nın barış ile sonlandırılması için yürütülen çözüm süreci'ne vermektedir.^[34] HDP, 1984 yılından beri süren Türkiye-PKK çatışması'nın barış ile sonlandırılması için yürütülen çözüm süreci'nin bir parçasıdır. PKK lideri Abdullah Öcalan ile İmralı'da sürdürülen görüşmelere HDP adına Pervin Buldan, Sırrı Süreyya Önder ve İdris Baluken, Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri süreci başlayana kadar katılmıştır.^[35]



HDP milletvekillerinin ve parti yetkililerinin bazı demeçleri, görüşmeleri ve faaliyetleri ile birlikte yargı kararları; Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği'nin de aralarında olduğu çeşitli ülke ve uluslararası organizasyon tarafından PKK'nin HDP ile ilişkilendirilmesine ve partinin PKK'nın siyasi kanadı olduğu şeklinde birçok eleştiri ve suçlamaya gerekçe oluşturmuştur. HDP ise bu suçlamaları reddederek, silahsız çözüm isteyen siyasi bir hareket olduklarını savunmaktadır.



13 Kasım 2012'de HDP Eş başkanı Selahattin Demirtaş, Mardin'in Kızıltepe ilçesinde yaptığı bir açıklamada; "Alana gelmeden önce bir müdahale olmuş, demişler ki; 'Abdullah Öcalan posterini asamazsınız.' Onu diyenlere açıkça sesleniyoruz; Kürtlerin katili Kenan Evren'in heykelini dikebiliyorlar da, bir halk önderinin posterini mi açamaz. Siz ne diyorsunuz be! Biz bu meydana Başkan Apo'nun heykelini dikeceğiz heykelini… ifadelerine yer verdi.

Tutuklamalar

Halkların Demokratik Partisi eş başkanları Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ dahil çok sayıda HDP'li milletvekili, siyasetçi ve yönetici; Türk Ceza Kanunu'nun " PKK'ye üye olmak", "örgüt propagandası yapmak", "suçu ve suçluyu övmek", "halkı kin ve düşmanlığa tahrik", " örgüt üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işlemek" ve "devletin birliğini ve bütünlüğünü bozmaya teşebbüs" ve  örgütüne eleman temin etmek" suçlamaları sebebiyle Türkiye mahkemeleri tarafından tutuklanmasına ya da hapis cezasına çarptırılmasına karar verildi.



4 Kasım 2016 tarihinde HDP Eş Genel Başkanları ve Genel Başkan Yardımcısı Alp Altınörs ile birlikte milletvekilleri Nursel Aydoğan, Sırrı Süreyya Önder, Selma Irmak, Ziya Pir, Ferhat Encü, Gürser Yıldırım, İdris Baluken, Leyla Birlik ve İmam Taşçıer gözaltına alındı. Sırrı Süreyya Önder, Ziya Pir ve İmam Taşçıer adli kontrol şartıyla serbest bırakılırken, HDP Eş Genel Başkanları Selahattin Demirtaş, Figen Yüksekdağ ile HDP Grup Başkanvekili İdris Baluken, milletvekilleri Abdullah Zeydan, Ferhat Encü, Leyla Birlik, Gülser Yıldırım ve Nursel Aydoğan tutuklandı.Tutuklu milletvekillerinden Gülser Yıldırım 15 Kasım 2017 tarihinde Mardin 3. Ağır Ceza Mahkemesi'nde görülen duruşmada tutuklu bulunduğu dosyadan tahliye edilmiştir.



HDP'ye yönelik operasyon, dünya çapında sert tepkilere ve eleştirilere neden oldu Avrupa Parlamentosu Başkanı Martin Schulz, “Gözaltılar, Türkiye’de siyasi çoğulculuğun durumuyla ilgili tüyler ürpertici bir işaret veriyor. Selahattin Demirtaş, Figen Yüksekdağ ve HDP milletvekilleri Türk toplumunun meşru ve demokratik temsilcileridir, HDP de TBMM’deki üçüncü büyük partidir. Demirtaş ile birçok kez görüştüm. Barış sürecine, şiddete başvurulmamasına, siyasi diyaloğa ve hukukun üstünlüğüne bağlı bir lider. Eylül sonundaki son görüşmemizde gözaltına alınma sırasının kendisine geldiğinden korkuyordu. HDP’ye baskının devamı olan bu son üst düzey gözaltı serisiyle Türk yetkililer Türkiye’yi demokrasiden daha da uzaklaştırmanın yanı sıra AB-Türkiye ilişkilerinin temelini oluşturan değerlere, ilkelere, normlara ve kurallara sırtlarını dönüyor” dedi. Avrupa Parlamentosu Türkiye raportörü Kati Piri, Türkiye’nin hızla diktatörlüğe kaydığını söyledi ve Avrupa Birliği ile üyelik müzakerelerinin derhal askıya alınması çağrısında bulundu. Beyaz Saray sözcüsü Josh Earnest, tutuklamaların "Türkiye’deki muhalif yayınlara yönelik artan baskının hemen ardından" geldiğini ve derin kaygı duyduklarını söyledi. ABD Demokrasi ve İnsan Haklarından Sorumlu Bakan Yardımcısı Tom Malinowski ise yaptığı açıklamada “Türk hükûmetinin, HDP milletvekillerini tutuklayıp, internete erişimi engellemesi dost ve müttefik olarak bizi derinden rahatsız etti" sözlerini kullandı.

2019 kayyım atamaları

Ağustos 2019'da 2019 yerel seçimlerinden zaferle çıkan Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanı Adnan Selçuk Mızraklı, Mardin Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Türk ve Van Büyükşehir Belediye Başkanı Bedia Özgökçe Ertan'ın İçişleri Bakanlığı tarafından görevden alındı ve yerlerine kayyım atandı. Belediye başkanlarının görevden alınmasının ardından pek çok bölgede basın açıklamaları ve protesto gösterileri düzenlendi^[63] Adana'da^[63], Ankara'da^[64], pek çok ilde kayyım karşıtı açıklamalar yapıldı ve düzenlenen gösterilerde zaman zaman polis ile çatışmalar yaşandı. Yaşanan olaylarda milletvekilleri ve protestocular yaralandı.^[65]

Eş Başkanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

#	Adı	Görev Başlangıcı	Görev Bitişi
1	Fatma Gök - Yavuz Önen	15 Ekim 2012	27 Ekim 2013
2	Sebahat Tuncel - Ertuğrul Kürkçü	27 Ekim 2013	22 Haziran 2014
3	Figen Yüksekdağ - Selahattin Demirtaş	22 Haziran 2014	9 Mart 2017
4	Serpil Kemalbay - Selahattin Demirtaş	20 Mayıs 2017	11 Şubat 2018
5	Pervin Buldan - Sezai Temelli	11 Şubat 2018[66]	23 Şubat 2020
6	Pervin Buldan - Mithat Sancar	23 Şubat 2020	Görevde

( Kaynak: https://m.bianet.org/bianet/siyaset/117387-1990-dan-bugune-hep-ten-dtp-ye-kurtlerin-zorlu-siyaset-mucadelesi )