İnsan birbiriyle etkileşen gelişim alanlarıyla bir bütün. Bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal ve cinsel gelişim alanları bu bütünü oluşturur. Hiçbir gelişim alanı diğerinden öncelikli değil. Tüm gelişim alanları paralel bir şekilde gelişim gösterdiğinde birey kendini gerçekleştirebilir. Ergenlik ise bu gelişim sürecinin bir evresi...
Ergenlik dönemi, fiziksel ve duygusal süreçlerin yol açtığı, cinsel ve psikososyal olgunlaşma ile başlayan, bağımsızlığa adım atılan, ayrıca duygusal dalgalanmaların yaşandığı yetişkinliğe geçiş dönemi olarak adlandırılabilir.
Özel gereksinimli bir ergen, bazı aileler açısından daha farklı bir sürece işaret edebilir. Özel gereksinimli çocuklar gelişim alanlarının bazılarında akranlarına göre daha yavaş gelişim göstermelerine karşın, ergenlik döneminde ise cinsel gelişimleri tipik gelişim gösteren yaşıtlarına göre çoğu zaman farklılık göstermez. Ergenlik döneminde olan özel gereksinimli bireylerin cinsel bilgi ve becerileri öğrenmesi için desteklenmesi gerekir.
ÖZEL GEREKSİNİMLİ ERGENLERİN CİNSEL EĞİTİMİNDE NELER YAPILABİLİR?
Ülkemizde cinsellikle ilgili konular üzeri örtülerek ya da ayıplanarak göz ardı edilen konular. Dolayısıyla ülke bazında bir cinsel eğitim politikasından da söz edilemiyor ne yazık ki. Oysa cinsel eğitimin bireysel ve toplumsal pek çok yararı olduğu ve özellikle ülkemizde cinsel eğitime gereksinim duyulduğu açık. Cinsellikle ilgili konuları bilimsel olarak konuşmak ve çocuklarımızı cinsel gelişim süreçlerinde desteklemek, rehberlik etmek önemli. Bu destekleme ve rehberlik süreci özel gereksinimli bireylerde farklılaşabiliyor.
Özel gereksinimli bireylerde cinsel eğitim sürecinde ebeveynlerin yeri çok önemlidir. Cinsel eğitim, bireyin bedensel, duygusal ve cinsel gelişimini anlaması, olumlu bir kişilik geliştirmesi, cinselliğe karşı olumlu davranışlar ve değer yargıları geliştirmesini sağlar. Ayrıca çocuğun kendini istismardan korumasına da destek olur. Bu nedenle ebeveynlerin ve eğitimcilerin diğer gelişim alanları ile paralel olarak çocuğun yaş dönemine uygun cinsel gelişimi destekleyici etkinlikler yapması önemli.
Ebeveynler tarafından verilen sağlıklı cinsel eğitim, çocuğun başka kaynaklardan kontrol edemeyeceğimiz bilgileri edinmesini engeller. Çocuğun aile içerisinde doğru ve sağlıklı cinsel eğitim alması bedeninin özel olduğunu, kendi izni olmadan başkalarının ona dokunamayacağını algılamasına ve kendini cinsel istismardan korumasını sağlar.
Peki neler yapmalıyız?
- İlk olarak cinsel gelişim süreçleri ile ilgili kendimizi bilgilendirmeliyiz. Cinsel eğitime nasıl ve nereden başlayacağınız konusunda uzmanlardan destek almaktan çekinmemelisiniz.
- Ergenlik belirtileri başlamadan önce çocuğunuzla konuşmalı ve bu süreçte gerekirse uygun görsel materyallerden faydalanmalı ya da uzmanlardan destek istemeliyiz. Yaşına ve gelişim düzeyine uygun olarak açıklamalar yapmalıyız. Eksik ya da fazla bilgi vermekten kaçınmalıyız.
- Vücut bölümlerini bilimsel adları ile öğretmeliyiz. Takma isimler kullanmamalıyız.
- Cinsel organların öğretiminde bir kadın ve bir erkek vücudu resmi/maketi üzerinde öğretim yapabiliriz ve cinsiyetine uygun olarak cinsel organının ayrıntıları hakkında bilgi verebiliriz.
- Cinsel organlarının ve vücudunun temizliğinin detaylarını basit ve anlaşılır bir şekilde öğretebilirsiniz, bunun için öykülerden faydalanabilirsiniz.
- Çocuğunuzun içinde bulunduğu gelişim dönemini dikkate alarak, gösterdiği cinsel içerikli davranışlara aşırı tepki vermek yerine uygun şeklini, yerini ve zamanını öğretmeliyiz. Olumsuz davranışa vurgu yapmamalıyız.
- Özel gereksinimli ergenler çoğu zaman mastürbasyonu bilinçli yapmamaktadırlar. Fark ettiğimizde mutlaka çocuğunuzun anlayacağı düzeyde açıklama yapmalı, uygun yer, zaman, uygun, temiz şekilde ve kendine zarar vermeden yapabilmesini sağlamalısınız. Kendine ait özel bir oda ya da banyoda yapabileceğini söyleyebilirsiniz, bu onun özel alan bilgisi için önemlidir.
- Kız çocuklarına regl dönemi boyunca pedini ne zaman ve nasıl değiştireceği öğretilmelidir.
- İyi ve kötü dokunmayı mutlaka öğretmeliyiz. Cinsel istismarın ne olduğunu hangi durumda kendini nasıl koruyacağını öğretebiliriz, gerektiği durumlarda yanına bir düdük verebilirsiniz ya da bağırması gerektiğini anlatabilirsiniz.
Aşağıda önerdiğim kitaplarda cinsel eğitim sürecinde yol gösterebilir.
Tohum Otizm VakfI Özel Gereksinimli Erkek ve Kız Çocukların Ergenliği Üzerine Bir Ebeveyn Kılavuzu - Online Eğitimi Youtube
ÖZEL GEREKSİNİMLİ BİREYLERİN ERGENLİĞİ ÜZERİNE BİR EBEVEYN KILAVUZU:
Vanderbilt Üniversitesi‘nin “Özel Gereksinimli Erkek ve Kız Çocukların Ergenliği Üzerine Bir Ebeveyn Kılavuzu”, Avrupa Birliği Sivil Düşün Programı Bizi Bağlayan Şeyler Özel Desteği kapsamında Türkçe’ye çevrilerek, ailelerin ve uzmanların kullanımına sunuldu.
Kılavuza erişmek için: https://tohumotizmportali.org
ERGENLİK KABUS OLMASIN: OTİZM'E SAHİP BİREYLER VE AİLELER İÇİN REHBER
Yayınevi: Eğiten Kitap
Yazarlar: Deniz Tekin Ersan, Nurgül Akmanoğlu
Kitap, ailelerin otizm spektrum bozukluğuna sahip çocuklarıyla ergenlik sürecinde yaşadıkları sorunlara çözümler önermek ve ailelere yol göstermektir.
REGL KİTABI: GENÇ KIZLARIN BÜYÜME REHBERİ:
Yayınevi : Martı Yayınları Yazar: Karen Gravelle
Ergenlik öncesindeki kızların soruları doğrultusunda yazılan bu rehber, regl döneminin nasıl olduğu, neler hissettirdiği, ped ve tampon kullanımı, ebeveynlerle bu konunun nasıl konuşulacağı gibi başlıklarla bilgiler sunuyor.
BEDENİM BANA AİT:
Yazar: Pro Familia Çevirmen: Kazım Özdoğan
Yayınevi : Gergedan
Kitapta, çocukların kendi kendilerinin nasıl tavır alacaklarını ve başkalarına karşı nasıl davranacaklarını öğrenebilecekleri gündelik hayattan durumlar ile anlatılmaktadır.
DOWN SENDROMLU ÇOCUKLARA BEDENLERİNİ, SINIRLARINI VE CİNSELLİĞİ ÖĞRETMEK:
Yazan: Terri Couwenhoven, M.S. Çeviren: Funda Sezer
Kitap, çocuklar ve gençlerle bedenleri, mahremiyet, cinsellik, ilişkiler ve istrismarı önlemek üzerine doğrudan ve açıkça konuşmaya teşvik ediyor. “Down Sendromlu Çocuklara Bedenlerini, Sınırlarını ve Cinselliği Öğretmek” hem aileler hem de uzmanlar için çok önemli bir rehber.
https://www.downturkiye.net/kitaplar/down-sendromlu-cocuklara-bedenlerini-sinirlarini-ve-cinselligi-ogretmek adresinden kitap satın alınabilir.
