GÜNÜN KADINI: Iris von Roten

Avukat, gazeteci ve kadın hakları savunucusu Iris von Roten (Meyer) 2 Nisan 1917’de doğdu, 11 Eylül 1990’da öldü.

Iris von Roten varlıklı bir aileden geliyordu. Zamanının az sayıda kadınlarından biri olarak Bern, Cenevre ve Zürih Üniversitelerinde eğitim gördü ve hukuk doktorasını aldı. 1946’da aristokrat ve Valais kantonundan ulusal meclis üyesi olan Peter von Roten ile evlendi. Hortensia adında bir kızları oldu.

Iris von Roten “sadece” bir ev hanımı ve anne olma fikrinden çok ürkmekteydi. Ortak bir avukat bürosunda eşinin ortağı oldu. Evliliğinde kendi kaderini tayin etme konusunda ısrar etti. Çalışması sırasındaki olumsuz deneyimler nedeniyle -sürekli eşinin sekreteri olarak görülüyordu- kendini kadın hakları için mücadeleye adadı. 1943’ten 1945’e kadar Schweizer Frauenblatt dergisinde editör olarak çalıştı. Simone de Beauvoir’ın The Other Sex adlı eserinin yayımlanmasından sonra, 1958’de yayımlanan Oyun Alanındaki Kadınlar adlı kendi kitabını yazmaya başladı. Bu kitap Iris von Roten’ı bir gecede İsviçre’de dönemin en çok eleştirilen kişisi yaptı. Kitap öylesine bir skandala yol açtı ki, Şubat 1959’da İsviçre’de yapılan referandum sırasında sadece erkekler değil kadınlar da seçim hakkına karşı oy kullandılar. Iris von Roten haklı olarak yanlış anlaşıldığını hissetti ve ertesi yıl daha zekice ve daha az sert kadınların oy hakkı talebini gerekçelendirdi. Bu yazı ona sempati kazandırdı. İris von Roten, sert eleştirilere dayanamadı. Kadın örgütleri de onu dışladıktan sonra 1960 yılında tek başına altı ay boyunca Türkiye’de kaldı.

Döndüğünde, başlangıçta hiçbir yayıncı tarafından kabul edilmeyen gezi notlarını yazdı. Orta Doğu, Mağrip, Sri Lanka ve Brezilya’ya uzun yolculuklara çıktı. 1970’lerde sadece seyahat deneyimleri hakkında yazmaya değil, resim yapmaya da başladı. Sağlık sorunları nedeniyle görme gücü de zayıflayınca resim yapamaz hale geldi. Ciddi uyku sorunları yaşadı. Titizlikle planlanmış şekilde intihar etmeye karar verdi. Ölümünden kısa bir süre önce yaptığı röportajda, “Bir misafirin ne zaman ayrılma zamanının geldiğini bilmesi gerektiği gibi, yaşam masasından da zamanında kalkmalısın” dedi. 11 Eylül 1990’da hayatına son verdi. Iris von Roten 1958’de yayımlanan Frauen im Laufgitter/Oyun Alanındaki Kadınlar adlı kitabında İsviçre’deki kadınların durumunu analiz etti. Kadınlara her alanda kökten eşitlik çağrısında bulundu. Ayrıca cinsel-erotik soruları tartıştı ve sözde geleneksel-kadın değerlerini reddetti. Her şeyden önce von Roten, kadınların hayatları hakkında gerçekten özgürce karar verebilmeleri için tam bir ekonomik bağımsızlık talep etti. Kadınların tam gün istihdamına ek olarak, ev işi ve aile işinin kamulaştırılması çağrısında bulundu. Aile hayatının kadını mutfağa, ev işleri ve çocuk bakımına mahkum etmesinin kabul edilemeyeceğini söyledi.