<p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;"><b>ALEVÎLİK HAKİKÂTİ VE SORU(N)LARI</b><a href="file:///C:/Users/PC/Downloads/0ALHAVSO%20(2).doc#_ftn1#_ftn1" title=""><sup><span style="text-decoration:none">[1]</span></sup></a></span></p> <p style="text-align:justify"></p> <p align="right" style="text-align:right"><span style="font-size:16px;">SİBEL ÖZBUDUN-TEMEL DEMİRER</span></p> <p style="text-align:justify"></p> <p align="right" style="text-align:right"><span style="font-size:16px;">“Tarihi birleştiren, acıdır.”<a name="_ftnref1"></a><a href="file:///C:/Users/PC/Downloads/0ALHAVSO%20(2).doc#_ftn1#_ftn1" title=""><sup><span style="text-decoration:none">[1]</span></sup></a></span></p> <p align="right" style="text-align:right"><span style="font-size:16px;"><sup><span style="text-decoration:none"><img class="detayFoto" src="https://www.otekileringundemi.com/images/upload/sibel-ozbudun.jpg" /></span></sup></span></p> <p style="text-align:justify"></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">Dünden bugüne, “Bu (sınıflı-yn) dünyanın irkilten yanı korkunçluğu değil, olağan görünüşüdür,” diyen Theodor W. Adorno’nun saptamasına ilişkin “Şüphesiz” notu düşülmelidir.</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">Ancak bununla da sınırlı değil. Eric J. Hobsbawm, ‘Aşırılıklar Çağı: 1914-1991’in son paragrafındaki, “Nereye doğru gittiğimizi bilmiyoruz. Bildiğimiz tek şey, tarihin bizi bu noktaya neden getirdiğidir,”<a name="_ftnref2"></a><a href="file:///C:/Users/PC/Downloads/0ALHAVSO%20(2).doc#_ftn2#_ftn2" title=""><sup><span style="text-decoration:none">[2]</span></sup></a> satırları da eklenmelidir.</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">O hâlde şimdi, tarihin bizi buraya neden getirdiği bilincinde ve Octavio Paz’ın, “İnsan, tarih içinde bir varlık değil, tarihin kendisidir,” uyarısını “es” geçmeden; gerçeği/ tarihi mistifikasyondan yani, gizemden/ yalandan arındırmak gerekiyor.</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">Soru(n)lara, “Hem eleştirinin varacağı sonuçlardan hem de iktidarlarla çatışmaktan korkmamak anlamında gözü kara eleştiri,” kaydı düşen Karl Marx’ın yöntemiyle…</span></p> <p align="center" style="text-align:center"><span style="font-size:16px;">* * * * *</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">“72 millette aynı nazarda bakan” Kızılbaşlar’a/ Alevîler’i tam da böylesi bir yöntemle ele alıp, irdeliyor Mehmet İnanç Turan, ‘Alevîliğin Doğuş Kaynakları’<a name="_ftnref3"></a><a href="file:///C:/Users/PC/Downloads/0ALHAVSO%20(2).doc#_ftn3#_ftn3" title=""><sup><span style="text-decoration:none">[3]</span></sup></a> başlıklı yapıtında.</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">“Bu kitabın amacı; Alevîliğin doğuş sürecini ve gelişmesini inceleyerek, Alevî inancının nasıl oluştuğunu göstermektir,” (s.9) diyor ve ekliyor:</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">“Alevîliğin Doğuş Kaynakları Alevîliğin; ‘halk İslâm’ı’, ‘heterodoks (aykırı) İslâm’ vb. şeklinde tanımlanmasını bilimsel bulmamaktadır. Alevîlerin İslâm’dan ayrı bir inanç ve ibadet sistemine sahip olduğunu görmeyen tanımlamalardır bunlar!” (s.9)</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">Yapıt, derinlikli bir çalışma olması yanında bir hesaplaşmayı da gündeme taşıyor. Hem de Alevîlere yönelik asimilasyon politikası karşısında, tarihle yüzleşmek zorunlu ve sancılıyken…</span></p> <p align="center" style="text-align:center"><span style="font-size:16px;">* * * * *</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">Müthiş bir emeğin ürünü bu çalışma. “Alevîliğin Gelişim Süreci”ne (s.13) siyasal tarih(çi) perspektifiyle eğilirken; “Babek” (s.18), “Hallac-ı Mansur” (s.20), “Babailer” (s.46), “Hace Bektaş Veli” (s.53), “Yunus Emre” (s.94), “Seyit Nesimi” (s.157), “Şeyh Bedreddin” (s.174), “Pir Sultan Abdal” (s.271), “Kul Himmet” (s.285) gibi önemli figürlerle bir kez daha tanışıyoruz.</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">Sadece “tanışmak” mı? Hayır! Bir de Alevîlik’in özelliklerine vakıf oluyoruz.</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">“Alttakilerin direnişi”<a name="_ftnref4"></a><a href="file:///C:/Users/PC/Downloads/0ALHAVSO%20(2).doc#_ftn4#_ftn4" title=""><sup><span style="text-decoration:none">[4]</span></sup></a> olarak “Alevîlik ile İslâmiyet iki farklı dünyadır… İbrahim-i dinlerle Alevîlik hiçbir şekilde yan yana gelemez… Alevîliğin dünya görüşü, taban tabana Kur’an’a aykırıdır. Kur’an öğretisinin perspektifinden baktığımız zaman Alevîlerin tümü kafirdir.”<a name="_ftnref5"></a><a href="file:///C:/Users/PC/Downloads/0ALHAVSO%20(2).doc#_ftn5#_ftn5" title=""><sup><span style="text-decoration:none">[5]</span></sup></a></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">Yazar bu meseleye bilimsel açıklamalar getirip, şunların altını çiziyor:</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">“Alevî sufizmi genel sufizmden daha öteye giderek Tanrı’yı insanda bulmaktır. Daha açık bir deyişle insanı, Tanrısallaştırmaktır. Alevî sufizmi BÂTÎNİ düşünceleri içine alarak gelişmiştir. Bâtînilik, Kur’an’ın görünüşteki anlamlarının dışında başka bir öz anlamının olduğuna inanmaktır.” (s.337)</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">“Alevî sufizminin… özelliği, İslâm dininin Tanrı anlayışına karşı oluşudur… Alevî felsefesinin İslâm Tanrı’sına eleştirisel bakışı, Kur’an ile çelişki hâlindedir.” (s.340)</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">“Alevîlik sadece bir inanç değildir; aynı zamanda muhalif bir politik harekettir. Dolayısıyla inanç olarak, muhalif bir inançtır. Sekiz yüz yıllık tarihinin içi, baskı ve sindirmelerle doludur. Bu denli uzun süreli eziyete uğrayan bir dinsel inanç dünyaya gelmemiştir.” (s.11.)</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">“Alevî; Hz. Ali’ye taraftar olmak, Hz. Ali’nin yolundan gitmek anlamına gelir; ama Alevîliği böyle tanımlarsak, Alevî gerçeğini anlayamayız… Alevîlik bir kültürdür, felsefedir, yaşam tarzıdır, yoldur.” (s.336-337)</span></p> <p align="center" style="text-align:center"><span style="font-size:16px;">* * * * *</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">Anadolu’da 1200’den 1650’ye dek 650 bin Alevî’nin katledildiği Osmanlı ile Cumhuriyet döneminde Alevîlere yaşatılanlara rağmen Alevîliği günümüze taşıyan Hallac-ı Mansur, Hacı Bektaş Veli, Yunus Emre, Taptuk Emre, Nesimi, Baba Sultan, Baba Zünnü, Şah Kulu, Pir Sultan Abdal vd’leri ile “Devletin/ İktidarın Alevîsi” olmayanların vazgeçmeyen mücadelesidir.</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">Osmanlı’da devlet-Alevî ilişkilerinin hiçbir zaman iyi olmadığı bir gerçektir. Daha XII. yüzyılda Selçuklulara karşı Babaî hareketi ortaya çıktığı gibi, XV. yüzyılda da Nâzım Hikmet’in “Kurun-u Vusta Sosyalizmi” yani Ortaçağ Sosyalizmi olarak nitelendirdiği Bedreddin hareketi boy veriyordu. XVI. yüzyıl başlarında Şahkulu hareketi ortaya çıktığı gibi Yavuz Selim döneminde, Yaresanların kutsal kitaplarından “Serencam”a göre 40 bin; İdris-i Bidlisi’nin “Selimname”sine göre 50 bini aşkın Kızılbaş katlediliyordu. Zaten bu dönemde yoğunlaşıp Hırvat kökenli Kuyucu Murad Paşa ile tam bir cadı avına dönüşen Kızılbaş katliamlarının kurbanlarının sayısı belli değildir.</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">Bu vesileyle belirtilmeli: Osmanlı literatüründe İdris-i Bidlisi’ninki dışında Yavuz Selim’i yücelten tam 24 “Selimname” daha yazıldığı gibi; 36 padişah döneminde -birkaçı mükerrer atama olmak üzere- 130 dolayında Şeyhülislâm gelip geçmiştir. Bunlardan hiçbirinin Kızılbaşlar lehine bir tek fetvası yoktur, ama hemen tümünün Kızılbaş aleyhtarı yığınla fetvası bulunmaktadır.</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">Daha Trabzon valisiyken, bölgenin Müslüman olmayan halklarına dönük olarak “Ya şeref-i İslâm ile müşerref olalar ya da tümünü siyaset eylerim” diyen; babasını zehirleyip yerine geçtiği gibi, iki kardeşini ve sekiz yeğenini katleden Yavuz Selim, herhâlde Kızılbaşlara iyi gözle bakmayacaktı!</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">Osmanlı’nın yenileşme dönemi olarak bilinen XIX. yüzyıl ortalarındaki Tanzimat hareketinden sonra 1865’te hükümet izniyle İstanbul’da basılan bir kitap bile Kızılbaş düşmanlığı üzerine kurulmuştur: “Elsine-i Nâsda Kızılbaş Demekle Maruf Taifei Rezilenin Hezeyanlarını Mübeyyin Bir Risale” yani Kızılbaş Olarak Bilinen Rezil Toplumun Saçmalıklarını Anlatan Bir Broşür.</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">Abdülhamid dönemi ise bu konuda tam bir rezalettir. Artık salt “temsil” yani asimilasyon politikası ile yetinilmemekte, bunun yanı sıra “ihtida” yani “zorla din değiştirtme” politikası yürütülmektedir. Bu dönemde, Alevî Kürtlere dönük “Kürtçe İlmihal”ler basılıp yayıldığı gibi; Êzidi Kürtler de, “katli vacib Abede-i İblis” yani “Şeytana Tapanlar” olarak suçlanmaktadır.<a name="_ftnref6"></a><a href="file:///C:/Users/PC/Downloads/0ALHAVSO%20(2).doc#_ftn6#_ftn6" title=""><sup><span style="text-decoration:none">[6]</span></sup></a></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Alevîlere dönük zulüm, inkâr politikası karşısında “En-el Hak” diye haykıran Hallac-ı Mansur’dan Baba İshak’a; Börklüce Mustafa’dan Torlak Kemal’e; “Yarin yanağından gayrı her şeyde hep beraber,” diyen Şeyh Bedrettin’den zulme ve soygun düzenine karşı baş kaldıran Pir Sultan Abdal’a, Seyit Rıza’ya ve diğerlerine uzanan komünal onur kavgası hep gündem maddesi olarak kaldı.</span></p> <p align="center" style="text-align:center"><span style="font-size:16px;"><b>* * * * *</b></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">Zaten başka çaresi de yoktu!</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">“Çözüm süreci” yaygaralarıyla Alevîlik’in “folklorik” bir düzeye indirgenmeye kalkışılan ufukta devlet yüzlerce yıllık soru(n)la dalga geçiyor sanki!</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">“Nasıl” mı?</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">21 Mart 2017’de Ankara’da AKP tarafından bazı Alevî derneklerinin katılımıyla düzenlenen, yurtdışından konukların da çağrılı olduğu toplantı, Başbakan Binali Yıldırım, ailesi kendisine ‘Binali’ adını, çok sevdikleri bir Alevî komşularının adı olduğu için verdiği söz ederek; “Biz birbirimizin çocuklarına isim verecek kadar güçlü bağlarla, güçlü bir hukukla birbirimize bağlıyız,” deyip ekledi: “Aynı sofrada aynı tastaki çorbaya birlikte kaşık salladık. Birlikte semaha, birlikte halaya durduk. Bu kardeşiniz Alevî kültürüne çok yakın ve çok sıcak bir komşudur.”<a name="_ftnref7"></a><a href="file:///C:/Users/PC/Downloads/0ALHAVSO%20(2).doc#_ftn7#_ftn7" title=""><sup><span style="text-decoration:none">[7]</span></sup></a></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">İyi de Koçgiri, Dersim, Maraş, Çorum, Sivas/ Madımak vb’leri neydi ki?!</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">Ya da “Alevîlik’e ilişkin olarak, “İlk dilleri Türkçeydi”!<a name="_ftnref8"></a><a href="file:///C:/Users/PC/Downloads/0ALHAVSO%20(2).doc#_ftn8#_ftn8" title=""><sup><span style="text-decoration:none">[8]</span></sup></a></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">“Kürtler Alevîliği benimsemedi… Osmanlı İmparatorluğu’nun arşivinde bulunan bazı bilgi ve belgeler, Türkmenlerin Kürt kabilelerine karıştığını ispatlamaktadır”!<a name="_ftnref9"></a><a href="file:///C:/Users/PC/Downloads/0ALHAVSO%20(2).doc#_ftn9#_ftn9" title=""><sup><span style="text-decoration:none">[9]</span></sup></a></span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">“Doğu’da Alevî anne babadan doğan gençler kendilerini Kürt ya da Zaza olarak adlandırıyor… Zazaca ve Kürtçe konuşan Alevîlerden söz edince, esas olarak Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun batısı anlaşılmalıdır. Doğu Anadolu’da Sivas, Erzincan, Tunceli, Elazığ, Muş-Varto-Hınıs, Erzurum, Kars, Malatya’daki Alevîler, Türkçenin yanında Zazaca ve Kürtçe de biliyorlar. Ama bu yöredeki Alevîlerden 60 yaş ve üstündeki kesim kendisini Kürt ya da Zaza diye ifade etmiyor”!<a name="_ftnref10"></a><a href="file:///C:/Users/PC/Downloads/0ALHAVSO%20(2).doc#_ftn10#_ftn10" title=""><sup><span style="text-decoration:none">[10]</span></sup></a> gibi vb zırvalarla müsemma şoven saldırganlığa, asimilasyona inkârcı resmî tarihe ne demeli?!</span></p> <p align="center" style="text-align:center"><span style="font-size:16px;">* * * * *</span></p> <p style="text-align:justify"><span style="font-size:16px;">Alevîlik’in “ne” olup olmadığını tanımlayacak olanın devlet (ya da diyanet) değil; bizatihi “Eline, beline, diline sahip” kendileri olması vazgeçilemezken, ekleyelim: Alevîlik’e dair bir alay konuda Mehmet İnanç Turan’ın, ‘Alevîliğin Doğuş Kaynakları’na başvurmak boşuna olmayacağı gibi, elzemdir de!</span></p> <p style="text-align:justify"></p>