HABER MERKEZİ - Tarihe Palmira kraliçesi olarak Romalılar karşısında gösterdiği büyük direnişle geçen Zenobia, çeşitli isimlerle anılır. Oldukça iyi koşullarda yaşamını sürdüren Zenobia, Roma'da sosyal bir elit, filozof ve saygı duyulan bir hükümdar olarak kabul görür.
Lulia (Julia) M.S. 240 yılında Aurelia Zenobia ismiyle doğdu. Tarihe Palmira kraliçesi olarak Romalılar karşısında gösterdiği büyük direnişle geçen Zenobia, çeşitli isimlerle anılır: Zennubiya, Zenobiya, Zennube, Leila Zenobiya, Azize Zeynep gibi… Zenobia ve annesi Al-Zabba ismiyle anılır, bunun anlamı "güzel, uzun saçlı biricik"tir. Zeynep ismi ise Arapça, "Zeyn-u Eb"den birleştirilmiş bir kelime olup, "babasının süsü" ya da "babasının güzelliği" anlamına gelir.
Zenobia, güzelliği ve zeki olması ile bilinir. Zenobia, koyu bir tene, inci beyazlığında dişlere, siyah ve parlak gözlere ve güzel bir yüze sahipti. Melodik ve güçlü bir sesi vardı. Zenobia, Antik Yunanca, Aramice, Arapça ve Latince biliyor, tarihe ilgi duyuyordu. Homeros ve Eflatun başta olmak üzere diğer Yunan yazarların da çalışmalarını takip etmekteydi. Avcılık ve içmek başlıca eğlencelerindendi.
Zenobia, Arap Emesa kraliyet ailesine mensuptu
Babası Zabali ben Selim ya da Lulius (Julius) Aurelius Zenobius 229 yılında Suriye'de bir klan lideri olarak tanınıyordu. Babasının ismindeki Aurelius ibaresi atalarının uzun zamandan beri Roma vatandaşlığına sahip olduklarını düşündürmektedir.
Zenobia, Palmira şehrinde doğdu ve büyüdü. Kesin olmamakla birlikte Zenobia'nın annesinin Mısırlı olması nedeniyle, Zenobia'nın Antik Mısır dilini ve kültürünü iyi bildiği varsayılmaktadır. Palmira’da yapılan son kazılarda babasının Antiochus şeklinde bir Yunan adı da taşıdığı ortaya çıkmıştır. Zenobia, Arap Emesa kraliyet ailesine mensuptu. Arap aristokrasisi içindeki bu aile Humus kökenliydi. Fas prensesi Julia Urania'nın (Drusilla) ile Mısır kraliçesi VIII. Kleopatra'nın da Emesa kraliyet soyundan geldikleri biliniyor.
Zenobia, 258 yılında Kral Septimius Odaenathus ile onun ikinci eşi olarak evlendi. Odaenathus'un ilk eşinden Hairan adında bir oğlu olur. Romalıların bölgede zayıflaması ile Palmira bölgesinin tek hâkimi haline gelen Kral Odaenathus’un en büyük destekçilerinden biri Zenobia idi. 266 yılında Zenobia ve Odaenathus'un bir oğulları doğdu. Adını Lucius Iulius Aurelius Septimius Vaballathus Athenodorus koydular. Arapça "Tanrıçanın armağanı" anlamına gelen Vaballathus kralın büyükbabasının adıydı.
Zenobia yönetimi ele aldı
267 yılında Zenobia'nın eşi Odaenathus ve oğlu Hairan suikasta uğrayarak öldüler. Vaballathus henüz bir yaşındaydı ve Zenobia yönetimi ele aldı. İlk işi oğlu ve kendisi için isimlerine onursal Augusta ve Augustus eklerini almak oldu.
Mısır Kraliçesi
Zenobia Palmira İmparatorluğu'nun hâkimiyet alanını kısa sürede genişletmeye başladı. Roma İmparatorluğu'nu Sasani İmparatorluğu'nun saldırılarından koruması bir müddet de olsa Romalılarla barış içinde olmasını sağladı. 269 yılında Palmira ordusu, Zenobia ve General Zabdas komutasında kanlı bir şekilde Mısır'a girdi. Romalı komutan Tenagino Probus'un kuvvetleri Palmira ordusunu Mısır'dan çıkarmayı denediyse de başarılı olamadı. Zenobia kendisini "Mısır Kraliçesi" ilan etti. Zenobia askerlerle birlikte at sürmesi ve kilometrelerce yürümesi dolayısıyla "Savaşçı Kraliçe" olarak anıldı. Zenobia'nın ordusu Anadolu'nun Ankara ve Kalkedon yakınlarına kadar olan bölgeleri kontrol altına aldı. Ardından Suriye, Filistin ve Lübnan tamamen ele geçirildi. Böylece Roma İmparatorluğu'nun denetiminde olan ticaret yollarının tümü kontrol altına alınarak Palmira İmparatorluğu'na katıldı.
Palmira İmparatorluğu tarih sahnesinden silindi
Roma İmparatoru Aurelian, batıda Galya İmparatorluğu'na sefer düzenlemekle meşguldü, Palmira’nın giderek güçlenen hâkimiyetini kabul etmemekle birlikte geçici bir barış içerisindeydi. Nitekim Galya'daki askeri başarıları sonrasında doğu topraklarını tekrar ele geçirmek üzere harekete geçti. Kuvvetlerini Suriye'ye sevk etmeye başladı. Aurelian'ın kuvvetleri ve Zenobia Antakya yakınlarında karşılaştı ve çarpıştı. Çıkan savaşta Palmira ordusu yenilerek Antakya ve Emesa şehirlerine çekildi. Zenobia, Roma ordusu şehre ulaşmadan Emesa'daki hazinelerini naklettirdi. Kraliçe ve oğlu deve üzerinde Sasaniler'den yardım istemek üzere yollara düştü. Romalı süvarilere Pülümür (Dersim) yakınlarında yakalandı. Palmira’yı yakıp yıkmamaları koşuluyla oğlu ile birlikte teslim oldu. Roma ordusunca ele geçirilen Palmira İmparatorluğu tarih sahnesinden silindi.
Zenobia, Roma'da sosyal bir elit
Zenobia ve Vaballathus, Roma'ya esir olarak götürülmek üzere yola çıkartıldı. İstanbul Boğazı’ndan geçerlerken oğlu öldürüldü ve cenazesi denize atıldı. 274 yılında Aurelian'ın Roma'da düzenlediği zafer geçidin de Zenobia, altından zincirlerle bağlanmış bir şekilde Romalı vatandaşlara gösterildi. Zarafeti ve güzelliğiyle Romalıları etkileyen Zenobia'ya imparator tarafından hayatı garanti edildi ve Tibur'da (Tivoli) iyi koşullarda yaşaması sağlandı. Oldukça iyi koşullarda yaşamını sürdüren Zenobia, Roma'da sosyal bir elit, filozof ve saygı duyulan bir hükümdar olarak kabul gördü. Adı bilinmeyen bir Roma valisi ve senatörü ile evlendi.
Zenobia'nın bundan sonraki yaşamı hakkında değişik iddialar söz konusudur. Bazı araştırmacılara göre 4. yüzyıla kadar yaşamını huzur içinde sürdürdüğü, bazılarına göre ise Aurelian bozgunu sonrası henüz Palmira'da iken suikasta uğrayarak öldüğü kabul edilmektedir. Bazı araştırmacılar ise 5. yüzyılda yaşayan Azize Floransalı Zenobius'un (Saint Zenobius of Florence) kraliçe Zenobia olduğunu ileri sürmektedirler. Kimileri ise, Kraliçe Zenobia’nın Roma’da halk arasında zincirli olarak dolaştırıldığının ve oğlunun öldürüldüğünün duyulması üzerine başta Arnavutluk’ta olmak üzere halkın isyan ettiğini ve bunun üzerine halkı isyana teşvik suçlamasıyla 14 Şubat 270 yılında öldürüldüğünü iddia etmektedirler. Bunlara göre, gardiyanı Valentin, Zenobia’ya aşkını itiraf ettiği bir not yazmış; bu notun bulunması üzerine Valentin önce idam edilip sonra da azizi ilan edilmiştir. Sevgililer gününün de Zenobia’nın ölüm günü olduğu iddia edilmektedir.
