Kendisi olmak suçundan idamına…

Bu kez bir insan değil anlattığımız. Mary’den söz ediyoruz. Bir fil. Bütün suçu yalnızca kendini korumak olan bir fil. Gerisi insanın riyakârlığı ve ahmaklığı…

Yeni Yaşam Gazetesi- Arif Mostarlı

Hiç utanmadılar. 3 bine yakın insan, çoluk çocuk… Utanmak ne kelime yahu, bildiğin zevk aldılar, çok eğlendiler o gün. Kocaman bir vinç, zincirin ucunda can çekişen yaklaşık 5 tonluk Mary… Koca Mary!

Bir filden söz ediyoruz; mecaz filan değil, fil işte, bildiğiniz fil! Bir filden söz ediyoruz ve böylece insanın alçaklığından, kötülüğünden söz ediyoruz…

Zulümle geçmiş bir ömür

Onun esareti (Kimileri gösterileri diyebilir ama bal gibi esaretti bu.) henüz 4 yaşındayken başlamıştı. ‘Sparks’ın Dünyaca Ünlü Sirki’ adı altında gösteriler yapan kumpanyanın sahibi Charlie Sparks, 4 yaşındayken satın aldığı Asya filine ‘Mary’ adını koymuş, daha sonra da azametinden ötürü ‘Koca Mary’ diye anılmaya başlamıştı. Sirkte aslanlar ve başka egzotik hayvanlar da bulunuyordu ama Mary, bütün gösterilerin yıldızıydı. Sirkin afişlerinde ve duyurularında “Karada Yaşayan En Büyük Hayvan” diye tanıtılıyor, uzun yıllar boyunca zorbalıkla ‘eğitildiği’ için bir dizi gösteriyi yapabiliyordu. Bazı müzik enstrümanlarını çalabiliyor, kafasının üzerinde amuda kalkabiliyor ve hatta atılan beyzbol toplarını bile yakalayabiliyor, kısacası taşra halkının hayran olduğu bütün o aptalca şeyleri yapabiliyordu. Mary, 1916’da artık 21 yaşındaydı ve yaklaşık 4 bin 500 kiloluk cüssesi, 3.5 metrelik boyuyla yolun sonuna doğru geliyordu.

Canı nasıl acıtılmışsa…

Sirkin sıradaki şovu Amerika Birleşik Devletleri’nin Tennessee eyaletinde, Erwin kasabasındaydı. Şehrin dışında kamp kuran sirk kumpanyası, bu arada daha önce hiç deneyimi olmamasına rağmen kasaba ahalisinden otel çalışanı Walter “Red” Eldridge isimli bir adamı geçici olarak işe almıştı. Eldridge’in görevi kabaca fillerin bakımını yapmak, beslemek ve su içirmekten ibaretti. Ancak Eldridge, hem deneyimsiz ve eğitimsiz, hem de hayvanlara her şeyi yapabileceğini zanneden biriydi.

11 Eylül 1916 tarihinde Eldridge, Mary’nin sırtında oturmuş, onu su içmeye götürüyordu. Elinde ise “bullhook” denilen ve bugün hâlâ sözde ‘hayvan eğitimi’nde kullanılan kesici alet vardı. Yol üzerinde bir kavun gören Mary, yemek için meyveye uzanınca Eldridge elindeki kesici aleti filin etine batırmaya kalkıştı ve olanlar oldu. Mary, kendisine acı çektiren adamı hortumuyla havaya kaldırdı ve yere çarptı. Tanıklara göre daha sonra da üzerine basarak öldürdü.

‘Asalım asalım!’

Güney eyaletlerinin linç ruhu bu noktada devreye giriyor ve kasaba ‘adalet’ çığlıklarıyla ayaklanıyor. Mary ‘tutuklanıyor’ ama ‘hassas vatandaşlara’ bu kadarı yetmiyor. Kasabanın hiç de sakin olmayan ‘sakinleri’nin Eldridge filan umurunda değil aslında; sıkıntıdan patlayan ahali bir kurban ve gerçek bir şov istiyor! Toplanıp Mary olduğu sürece sirkin kasabaya girmesini engelleyeceklerini söylüyorlar. Gittikçe öfkelenen ve aslında çok da eğlenen kalabalık, “Fili öldür” diye tempo tutarken, sonunda bizzat kendileri harekete geçiyor ancak mermiler Mary’nin derisine bile işlemiyor.

Tam bu noktada, insan ahlaksızlığının tipik bir örneği olan Sparks, kariyerini kurtarmak için Mary’i harcamaya karar veriyor ve halka açık bir idam ‘sahneleme’ sözü veriyor. Fakat bu kez de işin nasıl yapılacağı sorunu çıkıyor. Linç güruhundan bazıları Mary’yi iki lokomotifin ortasında ezmeyi, bazıları ise ön ve arka ayaklarını iki farklı lokomotife bağlayıp onu ortadan ikiye bölmeyi teklif ediyor. Sonunda Sparks onu asmaya karar veriyor. Ertesi gün, 13 Eylül’de sirk, raylara yerleştirilmiş vinç ile birlikte Erwin kasabasına giriyor. Her zaman olduğu gibi Mary ve diğer dört fil birbirlerinin kuyruklarından tutarak alandaki yerini alıyor ve şova başlıyor. Bu arada sirk çalışanları her şeyden habersiz Mary’nin boynuna bir zincir doluyor, zincirin diğer ucu ise onu havaya kaldıracak vince bağlanıyor. Ancak diğer 4 filin önünde yapılan infaz başarısız oluyor, zincir kopuyor, acılar içinde yere düşen Mary’nin beli kırılıyor. Zalimliğin zirvesi yaşanırken bu kez ikinci zincir boynuna geçiriliyor ve havaya kaldırılıyor. Bütün kasaba ahalisinin ‘süper şov’ olarak alkışlarla izlediği bu gösteride, can çekişen filin ölümü ancak 30 dakika sonra gerçekleşiyor.

Sirk zulmü hâlâ sürüyor

Heyecan fırtınası böylece sona erdiğinde kasaba halkı, çocuklarına, torunlarına anlatabilecekleri ahmakça bir anıyla gayet memnun şekilde evlerinin yolunu tutarken, Mary, demiryolu kenarında açılan bir çukura gömülüyor ve 21 yıllık esareti sona eriyor.

Elbette bu tek örnek de değil, sırf doğal koruma refleksleri yüzünden katledilen binlerce sirk hayvanından sadece biri Mary. Bay Edison’un Edison Şirketinin reklamı için katıldığı Topsy’nin (elektrikle) idamının hikâyesi daha da fecidir. Bugün hâlâ yasaklanmaksızın sürdürülen sirk zulmünün en acı örnekleri bunlar.

İnsan yalnızca insana zulmetmiyor yani, insanın hayvanlara ettiği de ondan geri kalır değil. Mary’nin vinçte sallanan koca gövdesi, bunun en açık kanıtı değil mi?