ANKARA - Hasta ve infazı yakılan tutukluların yakınları, ziyaret ettikleri siyasi parti ve kurumlara ilettikleri dosyada, acil tahliye edilmesi gereken tutukluların durumunu aktardı. Van, Diyarbakır, Şırnak, Batman, Mardin, Yüksekova, Siirt, Çukurova ve İstanbul’dan Ankara’ya gelen hasta ve infazları yakılan tutuklu yakınları, dün Halkların Demokratik Partisi (HDP) Meclis grup toplantısına katıldıktan sonra İnsan Hakları Derneği (İHD) ve Gelecek Partisi’ni ziyaret etti. Tutuklu yakınları, bugün de Emek Partisi (EMEP), Demokrasi ve Atılım Partisi’ni (DEVA), Sol Parti, Saadet Partisi (SP), Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV), Türk Tabipleri Birliği’ni (TTB) ziyaret edecek. KURUMLARA DOSYA SUNULUYOR Tutuklu yakınları, ziyaret ettikleri siyasi parti ve kurumlara hasta tutuklulara dair bilgi ve taleplerin yer aldığı dosyayı sunuyor. “Adalet Nöbeti Aileleri” adına düzenlenen 11 sayfalık dosya, “Türkiye Hapishanelerinde Hasta Mahpus ve Sağlığa Erişim Hakkı” ana başlığını taşıyor. “Sağlığa Erişim Hakkına Dair Temel İlke ve Düzenlemeler”, “Türkiye Hapishanelerinde Yaşanan Başlıca Hijyen Sorunları”, “Hasta Mahpusların Yaşadığı Özgün Sorunlar”, “Hasta Mahpuslar”, “Yaşamını Yitiren Mahpuslar” ve “Sonuç ve Öneriler” şeklindeki altı temel başlıktan oluşan dosyanın 4 sayfalık ekinde ise acil tahliyesi gereken 38 ağır hasta tutukluya dair bilgilere yer verildi. ULUSLARARASI ÇAĞRILAR Dosyada, salgın sürecine vurgu yapılarak, bu kapsamda 20 Mart 2020’de Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi (CPT) tarafından yayınlanan bir dizi ilkeler, 25 Mart 2020’de Birleşmiş Milletlet (BM) İnsan Hakları Yüksek Komiseri’nin çağrısı ve 6 Nisan 2020’de Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri’nin çağrısı hatırlatıldı. Bu ilke ve çağrıların ortak noktasının cezaevlerinde bulunan tutukluların sayısının azaltılması ve salgın kapsamında alınacak önlemlerin mevcut özgürlükleri kısıtlama noktasına varmaması olduğuna dikkat çekilen dosyada, “BM İnsan Hakları Komiseri ve Avrupa Konseyi İnsan Haklar Komiseri bu çağrılarda açıkça gerekçesiz tutuklanan siyasi mahpusların serbest bırakılmaları talebinde bulunmuştu. Oysaki Adalet Bakanlığı’nın açıklamış olduğu önlemler mahpusların aileleriyle görüşme hakkını tamamen ortadan kaldıran, avukat görüşmelerini kısıtlayan tedbirlerdi. Yine İnfaz Yasası’nda ‘kısmi af’ adı altında yapılan değişikliklerde siyasi mahpuslar kapsam dışı bırakılmıştı. Buna karşılık İnsan Hakları İzleme Örgütü ‘Türkiye hasta mahpusları büyük risk altında bırakıyor’ diyerek bir çağrıda bulunmuştu” denildi. İDARE VE GÖZLEM KURULU Cezası kesinleşen tutukluların 1 Ocak 2021 itibariyle uygulanmaya başlanan düzenlemeye göre, iyi hal tespitlerinin 6 ayda bir idare ve gözlem kurulunca değerlendirmeye tabi tutulacağının da belirtildiği dosyada, “Eski uygulamada üç hücre cezası alıp koşullu salıverilme hakkı elinden alınmayan TMK kapsamındaki her hükümlü 3/4 infaz ile koşullu salıverilmekte iken yeni uygulama ile kişinin siyasi görüşü yahut daha evvel greve katılmış olması, hatta cezaevi görevlileri ile sorun yaşıyor olması infazının yanmasına neden olabilmektedir. Yani gelişen yeni durum, kaldırılması önerilen ve insan haklarına aykırılık teşkil ettiği iddia edilen uygulamanın dahi gerisindedir” ifadeleri kullanıldı. NELSON MANDELA KURALLARI Dosyada, “Sağlığa Erişim Hakkına Dair Temel İlke ve Düzenlemeler” başlığında, Nelson Mandela Kuralları olarak bilinen “Mahpuslara Müdahaleye Dair Bileşmiş Milletler Asgari Standartlar Kuralları”, “Tıbbi Etik İlkeler”, “Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Avrupa Cezaevi Kuralları Hakkında 2 nolu Tavsiye Kararı” yer aldı. Dosyada, bu kararlar gereği cezaevindeki tutukluların yasal statülerine bakılmaksızın, aynı kalite ve standartta sağlanan tıbbi bakıma eşit erişim hakkına sahip oldukları vurgulandı. SAĞLIĞA ERİŞİM “Dünya Tabipler Birliği Lizbon Hasta Hakları Bildirgesi”ne de yer verilen dosyada, her insanın ayrımcılık yapılmaksızın yeterli tıbbi bakım görme hakkına sahip olduğunun altı çizildi. “Dünya Tabipler Birliği Tokyo Bildirgesi”ne dikkat çekilen dosyada, hekimlerin bağımsızlığına işaret edildi. “Bulaşıcı hastalıklar”, “Hijyen”, “Koğuş ve yataklar” ve “Beslenme” yönündeki alt başlıklarda ise tutukluların bireysel haklarına vurgu yapıldı. Tutukluların cezaevlerinde yoğun yaşadığı hijyen sorunlarının belirtildiği, “Türkiye Hapishanelerinde Yaşanan Başlıca Hijyen Sorunları” başlığında, yetersiz temizlik ve hijyen ürünlerine erişememe veya yüksek fiyatlarla erişebilme, havalandırma saatlerinin özelde salgın sürecinde azaltılması, maske ve eldiven dağıtımının düzenli yapılmaması, tutukluların spor faaliyetinden yararlanamaması gibi sorunlar vurgulandı. ERTELENMEYEN İNFAZ ÖLÜM NEDENİ “Hasta Mahpusların Yaşadığı Özgün Sorunlar” başlığında ise CPT’nin Koronavirüs bağlamındaki muameleye ilişkin ilkelerine dikkat çekildi. Tutukluların hastane ve revirde maruz kaldığı sorunların yer aldığı dosyada, hastanelerdeki doktor yetersizliğine vurgu yapıldı. Ağır hasta tutukluların geçirdikleri operasyonlarda yanlarında refakatçi kalmasının zorunlu olmasına rağmen taleplerinin karşılanmadığının belirtildiği dosyada, bu durumun hastanın yaşamını riske soktuğu ifade edildi. Yine hastalığı nedeniyle kendi başına hayatını sürdüremeyecek durumdaki hastaların, infazın ertelenmesi yönündeki başvuruların kabul edilmemesinin tutukluların ölüm sınırına getirdiği kaydedildi. AĞIR HASTA TUTUKLULAR “Hasta Mahpuslar” başlığı altında ise ağır hasta tutukluların durumuna dikkat çekilerek, cezaevlerinde en az bin 600 hasta tutuklunun bulunduğu ifade edildi. Diyarbakır D Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan 84 yaşındaki Mehmet Emin Özkan, Kocaeli 1 Nolu F Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan HDP eski Milletvekili Aysel Tuğluk, İskenderun T Tipi Kapalı Cezaevi’nde bulunan ve 26 yıldır cezaevinde tutulan 81 yaşındaki Sıddık Güler, Bolu F Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan Civan Boltan, 29 yıldır tutuklu olan Diyarbakır 2 Nolu Kapalı Cezaevi’ndeki Abdulselam Güler, Düzce T Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan Selami Keleş, Maraş Türkoplu 2 Nolu L Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan Abdulsamet Durak, Afyon 1 Nolu T Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan Abdullah Onğulu, Düzce T Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan Aysun Şahin, Manisa Akhisar T Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan Hüseyin Sarı, Bakırköy Kadın Kapalı Cezaevi’nde tutulan Süreyya Bulut, Tekirdağ 1 Nolu F Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan Menderes Leyla, Tekirdağ 1 Nolu F Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan Cemil Erdem, Tekirdağ 1 Nolu F Tipi Kapalı Cezaevi’nde tutulan Adnan Öztel, Bakırköy Kadın Kapalı Cezaevi’nde tutulan Fatma Tokmak’ın sağlık sorunlarına dikkat çekildi. YAŞAMINI YİTİREN TUTUKLULAR “Yaşamını Yitiren Mahpuslar” başlığında ise, yakın dönemde çeşitli cezaevlerinde yaşamlarını yitiren Garibe Gezer, Abdurrezak Şuyur, Halil Güneş, İlyas Demir ve Vedat Erkmen’e dikkat çekilerek, yaşanan ölümler sonrasında etkili soruşturmaların yürütülmediği ifade edildi. Bu başlıkta BM İnsan Hakları Komisyonu, BM İnsan Hakları Konseyi, AİHS ve Minnesota Protokolü hatırlatıldı. ACİL TAHLİYESİ GEREKEN TUTUKLULAR Dosyada, ayrıca acil tahliye edilmesi gereken 38 tutuklu hakkında bilgilere ver verildi. Acil tahliyesi istenen tutuklular şu şekilde: “Semire Direkçi, Mehmet Emin Özkan, Sıdık Güler, Aydın Çubukçu, Ahmet Kolakan, Ramazan Sarıkaya, Ciwan Boltan, Emin Güler, İbrahim Alkan, Lütfi Akay, Deniz Yıldırım, Erdal Özer, Şivekar Ateş, Erol Zavar, Emin Aladağ, Adnan Öztel, Mahmut Badur, Muhlise Karagüzel, Turgay Deniz, Halit Yıldıztekin, Yaşar Eriş, Eser Morsümbül, Adnan Yalçın, Ergin Aktaş, Ahmet Çakal, Rıdvan Yusufoğlu, Ramazan Durmaz, Hayati Kaytan, Aydın Değirmenci, Fatma Özbay, Mahfuz Dorudemir, Ziya Ataman, Ramazan Özyiğit, Rojbin Çetin, Abdurrahim Kırtay, Menderes Leyla, Ali Osman Köse, Devrim Ayık.” TALEPLER Dosyanın “Sonuç ve Öneriler” kısmında ise talepler şöyle sıralandı: “* Ağır hasta mahpusların salgın hastalık durumunda ciddi risk grubunda bulunması nedeniyle serbest bırakılarak infazlarının ertelenmesini, tutuklu olanların serbest bırakılmasını, hasta mahpuslara yaklaşımın her koşulda sadece klinik ölçüleri ile değerlendirilmeli, alıkonulmasının uygun olmadığına dair tıbbi raporları olan mahpuslar ivedilikle salıverilmelidir. İnfaz Kanunun 16. Maddesi hasta mahpusların ihtiyacı doğrultusunda değiştirilmelidir. * Virüsün özellikle 60 yaş üstü kişilerde ölümcül etkisi göz önünde bulundurularak 60 yaş üstü mahpusların tedbiren serbest bırakılarak infazlarının ertelenmesini, tutuklu olanların serbest bırakılmasını, * Hamile ve çocuklu kadınların, çocuğun üstün yararı ilkesi gözetilerek serbest bırakılmaları ve infazlarının ertelenmesini, * Çocuk tutukluların bir an önce serbest bırakılmasını, * Tutuklamanın istisna olduğu gerçeğinden hareketle tüm tutukluların durumlarının dosya üzerinde incelenerek suç tipine göre değerlendirme yapıp tahliye veya ev hapsi benzeri adli kontrol tedbirlerine başvurulmasını, * 5275 sayılı İnfaz Kanunu’nun infazda eşitlik ilkesi göz önünde bulundurularak yeniden düzenlenmesini, * Mahpusların hak mahrumiyetine sebep olacak (şartla infaz süresinin uygulanması, görüş hakkı, sevk hakkı gibi) disiplin cezalarının uygulanmasından vazgeçilmesini, * Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; Koronavirüs (COVID-19) ile ilgili bütün kaynaklarda virüsün yayılmasını engellemek için kişisel hijyenin sağlanmasını, * Hapishanelerde mahpusların sağlıklarının korunabilmesi, bulundukları alan ve kendi kişisel temizliklerini sağlayabilmeleri için, acilen temizlik malzemelerinin kendilerine ücretsiz verilmesi ve parası olmayan mahpusların da temizlik ürünlerine erişimini, * Hapishanelerde de çevresel ve kişisel hijyenin sağlanması için gerekli önlemlerin alınmasını, * Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; hapishanelerdeki banyo, tuvalet gibi ortak alanların her gün dezenfekte edilmesini, * Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; mahpusların yeterli, dengeli ve sağlıklı beslenmesinin sağlanması, vitamin takviyesi yapılmasını, * Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; risk grubunda ve kişisel hijyenlerini sağlamakta yetersiz olan kronik hasta, engelli, yaşlı, çocuklu, hamile mahpusların adli kontrol yoluyla cezalarının ertelenmesini, * Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; Sağlık Bakanlığı ve Türk Tabipleri Birliği’nin önerileri ve uyarıları dikkate alınarak hapishanelerde görev yapan tüm personelin bilgilendirilmesi, atılması gerekli olan adımların ve uyulması gerekli olan kuralların belirlenerek, mahpusların iletişim araçlarına erişimlerindeki kısıt dikkate alınarak ilgili personel tarafından bu bilgilerin paylaşılması, aynı zamanda bu bilgileri içeren broşürlerin hazırlanıp mahpuslarla paylaşılması ve telefonla görüş hakkının her mahpusa haftada en az iki kere olacak şekilde uygulanmasını, * Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; hapishane içine girecek kişilerin salgını önlemek için uyması gereken hijyen kuralları ve alması gereken önlemler konusunda bilgilendirilmesi, mahpuslarla temasın söz konusu olduğu durumlarda bu önlemlerin yanı sıra uygun ortam ve koruyucu malzemeler sağlanmasını, * Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; Sağlık çalışanları başta olmak üzere mahpuslarla temas eden tüm çalışanlara koruyucu giysi ve malzeme temin edilmesini, * Özellikle risk grubunda olan çalışanlar başta olmak üzere tüm hapishane çalışanları için çalışma koşullarını da kapsayacak şekilde gerekli önlemlerin alınmasını, * Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; cezaevlerinde düzenli ve yeterli sayıda sağlık personelinin bulunmasını (sayının arttırılması), * Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; tüm mahpus, hapishane çalışanı ve mahpus yakınlarından olası belirtiler gösteren kişilerin testlerinin hızlı ve güvenilir şekilde yapılabilmesi için gerekli önlemlerin alınmasını, * Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; görüşlerin yapıldığı alanlarda mahpusların görüş haklarını ihlal etmeyecek şekilde hızla önlemlerin artırılması ve alanların sıklıkla dezenfekte edilmesi, mahpusların yakınlarıyla haberleşebilmesi için imkanların arttırılmasını, * Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; hapishanelere yakın yerlerde bulunan hastanelerde ve mahpuslara sağlık hizmeti verilen sağlık kurumlarında uygun-yeterli sağlık hizmeti verilebilmesi için gerekli önlemlerin alınmasını, * Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; mahpusların sağlık kurumlarına ve hastanelere ring araçlarıyla değil; daha hijyenik ve sağlığa uygun araçlarla nakledilmesini, * Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; sağlık gerekçesiyle alınacak önlemlerin mahpusların temel haklarını ihlal etmeyecek şekilde uygulanmasına özen gösterilmesini, * Mahpuslar hapishanelerden tahliye edilinceye kadar; hapishanelerde korona virüs salgını ile ilgili alınan/alınacak önlemler, karantina uygulamaları ile mahpusların sağlık durumları konusunda başta mahpusların aile ve avukatları olmak üzere kamuoyunun düzenli olarak bilgilendirilmesini, * İmralı Hapishanesi de dâhil olmak üzere Türkiye’deki tüm hapishanelerde alınmış olan tedbirlerin standartlara uygun olup olmadığı konusunda, (çok ciddi sayılabilecek hak ihlalleri iddiaları olduğu gözetilerek) kamuoyunun bilgilendirilmesi için, aralarında hukukçuların, insan hakları örgütleri ve hükümet temsilcilerinin de bulunduğu bir heyetin kısa süre içerisinde oluşturularak incelemelere başlamalarını talep etmekteyiz.” MA / Zemo Ağgöz