Mardin'li Dağlama sanatçısı Gökçen: Ahşap yakma sanatı, tarihin çok eski zamanlarına dayanan bir sanattır.

 

MARDİN-ÖTEKİLERİN GÜNDEMİ Dağlama ve Rölyef Sanatçısı Mehmet Selim Gökçen ile “Dağlama” sanatı üzerine geçmişten günümüze konuştuk.


 Merhaba! Bize biraz kendinizden bahsedebilir misiniz?

Merhaba Mehmet Selim Gökçen 1956 yılında Mardin ili Kızıltepe ilçesine bağlı ulu köy (Gundê ûzeyirê) doğdum ilkokulu köyde Orta ve Lise bölümünü Mardin Lisesinde okudum, ortaokul son sınıftan sonra resim yeteneğim ve el becerilerimin farkına vardım, 16 yıl gibi uzun bir süre Mersinde ikamet ettim. Mersin’de Kartonpiyercilik yaptım daha sonra Mardin’e geri dönüş yaptıktan sonra Mardin de taş işine girdim bu işte maddi olarak başarılı olmadım bende çalışan işçilerime yılda iki kere zam yapıyordum yani bende çalışanların emeğini sömürmedim ve iflas ettim yaptığımdan pişman değilim. 8 yıla yakındır Dağlama ve Rölyef Sanatına el attım ve devam etmekteyim

Bu mesleği isteyerek mi seçtiniz?                   

Bu sanatı severek yaptığım için saat mefhumuna bakmıyorum. Öğrencilerle ve gelen misafirlerle beraber burada hoş bir vakit geçiriyoruz. Müze günlerinde sokak etkinliği çalışmalarında bende atölyemin kapısını bu çalışmalara açtım. O gün atölyemi bine yakın insan ziyaret etti. Bundan acayip keyif aldım diyen Gökçen; Sanatla uğraşan bir insan sokaklarda ve caddelerde dolaşacak boş zamanı olmaz. Aslında sanatı ticaret için yapmamak lazım, ama ekonomik şartlar ön plana çıktığı için, bazen öyle düşünmek zorunda kalıyoruz

 

Yaptığınız işin tanımı nedir, bize mesleğinizi anlatır mısınız?

Ahşabı yakarak yazı yazma tekniği olan pirografi adını, Yunanca pur (ateş) ve graphos (yazı) kelimelerinden alır. Yani ateşle yazmak anlamını taşır.
Yine ahşabı yakarak çizim yapma tekniği olan pirogravür de benzer şekilde isimlendirilmiştir.
Bu sanat kısaca, ortaya ısı çıkartan herhangi bir uygun alet ya da makine aracılığıyla ahşabı yakmaya, başka bir değişle dağlamaya dayanır. Ahşabın yakılmasında kullanılan aletin (genelde havya) ya da makinenin ısısına göre değişik tonlar elde edilebilir ve sepya olarak bildiğimiz kahverengi siyah – tonlarda bir sonuç elde edilir.


Ahşap yakma-sanatı Ahşap Yakma Nasıl Yapılır?

Ahşabın üzerinde doğaçlama çalışılabileceği gibi genelde, karbon kağıt, lazer yazıcı vb araçlarla belirli bir yazı ya da şeklin, ahşabın üzerine kopyasının çıkarılmasından sonra bu şeklin üzerinden havya ile geçilmesi yoluyla da çalışılır. Ne kadar bir kopya üzerinden çalışılıyor olsa da sanatçının el becerisi, sabrı ve tecrübesi burada çok önemlidir. Havyanın ahşap üzerinde yarım saniye fazla beklemesi, doğru ısı ayarı yapılmaması veya sabırsızlık kendini çok net bir şekilde belli etmektedir.



Hangi Malzemeler Kullanılır?

 Bu sanatı en doğru ve güzel şekilde icra edebilmek için 2 önemli konuya dikkat etmek gerekir. Bunlardan biri yakılacak ahşap türü, diğeri ise kullanılan havya ısısıdır. Bu sanat için en uygun ahşap türü sert ahşaplardan olan kavaktır. Gravür yani çizim yerine grafi yani yazım yapılacaksa ham mdf en uygun malzemelerden biri olacaktır. Kullanılan havyanın ısısı ise farklı tonların ortaya çıkmasını sağlayacaktır.
Günümüzde teknolojinin gelişmesiyle beraber lazer kesicilerin değişik versiyonları kullanılarak ahşap, benzer şekilde yakılabilmektedir. Bu nedenle ahşap yakma sanatı kaybolmaya yüz tutmuş sanatlar olarak adlandırılan kategoride yerini almak üzeredir.
Ancak bu sanatın değeri, fabrikasyon bir ürün olmasından öte sanatçının sabrı, el becerisi ve tekniği ile ölçülmektedir. Bu nedenle bir makinenin herhangi bir duygu ya da farklılık katmadan ortaya çıkardığı gravür ya da grafi yerine, bir sanatçının el emeğini, duygularını ve tecrübelerini yansıttığı bir çalışma çok daha değerli olmaktadır. Ahşap yakma sanatı çok kolay öğrenilebilen bir sanatmış gibi gözükse de yılların deneyimini gerektirdiği şüphe götürmez bir gerçektir.
Ayrıca ahşap yakma sanatı ile ilgilenenlerin yaşadığı huzur ve burunlarında hissettikleri dağlanmakta olan ahşabın o benzersiz kokusu ise bambaşkadır.



 Mesleğinizi seçmede etkili olan faktörler nelerdir? 

Daha önce taş sanatı, dekorasyon, alçı ve kartonpiyer ustasıyken Ali diye bir arkadaş bir gün atölyeme geldi kendisinin ahşabın üstüne yakarak resim yaptığını söyledi benim Dağlama sanatı ile tanışmam böyle oldu 8 yıldır ahşap dağlama sanatında, Mezopotamya kültürünü ve Kürt kültürünü izah etmeye çalışıyorum bazılarını sayarsam Ahura mazda, Şah Maran, Fırat Dicle, Ejderhası, Devreşê Evdî û Adule, Sumer, Asur, Med’ler gibi 200 üzerinde eser yaptım, sayısını bilmediğim portre çalışmalarım devam ediyor.

 


:Dağlama” sanatı geçmişten günümüze nasıl geldi?

Gökçen; “Eskiden ninelerimizin çeyiz sandıkları üzerinde ki oymanın dışında bir takım çizgiler vardı. O çizgiler, ateşin içine şişler konularak, oyamadıkları şekilleri bu şişler sayesinde yakarak çiçekler ve çeşitli şekiller yapıyorlardı.
Bu sanat Avrupa da çok yaygın ve itibar gören bir sanat olduğunu, Yakılarak yapıldığı için kalıcılık bakımından uzun ömürlüdür. Bu nedenle değer gören bir sanattır. Günümüzde eski Mardin evlerinde bulunan ahşap pencerelerde ve gömme dolap kapaklarında da bu sanatı rahatlıkla görebiliyoruz.

 


 Sanat sizce İtalya’da mı çıktı?

Geçmişimizi unutup, geleceğimizi birilerine ilişkilendirerek sürdürüyoruz. Böyle olunca da o dediğimiz birileri bu gibi değerli sanatlarımıza sahip çıkarak tekrar bize pazarlıyorlar. Şu anda bu sanatın çıkışı İtalya'dır deniliyor. Yüz yıllar önce ecdadımızın yapmış olduğu sanatı, İtalya sahipleniyor. Tabi ki toplum olarak birbirimize karşı olan duyarsızlığımız ve tahammülsüzlüğümüz devam ettikçe İtalya değil, dünyanın birçok ülkesi bu gibi değerlerimize sahip çıkacaktır.
-Bu mesleğe sahip olmak için hangi okulları okumak gerekmektedir?
Sanat demek üretkenliğin başlangıcı demektir, Hiç kimseden bu sanatın kursunu almadan, kendim öğrendim. Buda en zor yöntemdir. Deneme yanılmayla yapılan bir iş dünyanın en zor işidir
Ayrıca heykeltıraş ustasıyım. Sergilerde Heykeli ve rölef'i bir yerden bir yere taşımak ağır iş olduğu için, dağlama sanatına yöneldim. Bu sanatı sergilemek daha kolay oluyor. İstanbul Feshane'de, Diyarbakır'da ve ülkemizin değişik yerlerinde sergiler açtım,



İşinizin zorlukları nelerdir

Bu sanatın malzemesi olan kavak kontrpilak bulmada zorluk çekiyorum. Daha önce marangozlar ve mobilyacılar kullandığı için rahat bulunuyordu ama maalesef oda teknolojiye yenik düştü. Büyük şehirlerden kısıtlıda olsa temin etmeye çalışıyorum. Bu sanatı daha seri çalışabilmem için CNC Lazer Kesim Makinası olması gerekiyor. Bu makine hatasız ve milimetrik kesim yapıyor. Bu cihazı alırsam Mardin'de birkaç kişiye istihdam yaratacağıma” inanıyorum dedi

 



 

 

Açtığınız kurslara ilgi nasıldı?

280 saatlık kusr sonunda sertifika veriyoruz, Kültür ve Turizm Bakanlığının izniyle, Mardin Kültür ve Turizm İl Müdürlüğünün yardımıyla 280 saatlik bir kurs açtım, bu kursta değişik yaşlarda kursiyerlerim oldu, şu anda bu kursiyerlerden yaklaşık 12 kursiyerinin kendi başlarına bu sanatı icra edebileceklerine inanıyorum. Bu kursun sonunda Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Milli Eğitim Bakanlığından onaylı sertifika verdim. Ayrıca Artuklu Üniversitesi Güzel Fakultesi Resim ve Heykel bölümünde ders veriyorum



Atölyenize  ziyaret eden oldu mu?

“Mardin Müzesine ve Kırklar Kilisesine yakın olduğum için kendimi çok şanslı addediyorum. Müzeye gelen ziyaretçiler benim atölyemi de ziyaret ediyor. Bu da icra ettiğim sanatı hem Ülkeme hem de dünyaya daha çok tanıtma fırsatını yakalıyorum. Yaptığım her çalışma üzerine mutlaka bir Mardin motifini yerleştiriyorum. Bende kendi çapımda sanatımla Mardin'i tanıtmaya çalışıyorum. En son olarak kavak kontrpilak üzerine yaptığım motiflerle bir telefon kapağı işledim. Bu çalışmamla sanatı ve teknolojiyi bir arada buluşturdum


Son olarak söylemek istediğiniz bir şeyler var mı?

Bilgi her zaman teknolojiden üstündür. Çıkan her yeniliğin altında bir sanatçının imzası vardır. Ecdadımız bir yeri yüzyıllar boyunca yönetmişlerse bu sanatçıya verdikleri değerden kaynaklanıyor. Sanata en büyük örnek şu anda içinde yaşadığımız Mardin'in mimari dokusudur. Yeni bir Mardin inşa etmek için hiç kimsenin gücü yetmez. Ama zamanında Mardin'i yapanlar büyük paralara gerek duymadan sadece sanatçının bilgi birikimiyle bu şaheseri ortaya çıkarmışlardır


Ötekilerin Gündemi olarak bize zaman ayırdığınız için teşekkür ederiz, emeğinize yüreğinize, sanatınıza sağlık. (Serkeftin) Başarılar dileriz

Bizim emeğimize emek kattığınız için teşekkürler, ayrıca Ötekilerin Gündemin objektif duruşuna, emeğine, çabasına başarıların devamını dileriz….