DİYARBAKIR - TMMOB, milyonlarca TL'ye mal olan yıkım çalışmalarının sürdüğü tarihi Sur ilçesinde herhangi bir restorasyon ve yıkım yapmayarak, bir sokağı sadece 56 bin TL'yle kurtarmayı başardı.
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü'nün (UNESCO) Dünya Kültür Mirası Listesi'nde yer alan Diyarbakır'ın tarihi Sur ilçesinde, 2 Aralık 2015'te ilan edilen sokağa çıkma yasağı sonrası başlayan yıkım devam ediyor. Büyük bir bölümü yerle bir edilen 6 mahallede cezaevi mimarisi kullanılarak yeni yapılar inşa edilirken, yasak döneminde çatışmalardan etkilenmeyen kentin diğer mahallelerinde ise "kentsel dönüşüm" ve "tehlike arz ettiği" gerekçeleriyle tescile değer yapıların da aralarında bulunduğu yerler yıkılıyor. Kentin sokak dokusunu tamamen ortadan kaldıran söz konusu yıkım sonrası inşa edilen kimliksiz yapılara da milyonlarca TL harcanıyor.
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Diyarbakır Şubesi, kentteki yıkıma karşı örnek bir çalışmaya imza attı. TMMOB, bazı iş insanları ve 2019 seçimlerinde Sur Belediyes'ini kazanan Halkların Demokratik Partisi (HDP) yönetiminin desteğiyle Ziya Gökalp Mahallesi'neki Göksel Sokağı adeta baştan yarattı. TMMOB, yaklaşık bir aylık çalışmayla dokuyu bozmayacak şekilde sokağı sağlıklaştırmayı başardı. TMMOB, bu çalışma için ise sadece 56 bin TL harcadı. TMMOB, farklı sokakları da benzer şekilde sağlıklaştırmak istedi, ancak belediyeye kayyım atamasıyla çalışmalarına ara vermek zorunda kaldı.
NE YIKIM NE RESTORASYON
Göksel Sokağı'n sağlıklaştırması sürecinde yer alan TMMOB Diyarbakır İl Koordinasyon Kurulu üyesi Doğan Hatun, "küçücük dokunuşlarla" diğer sokakların da kurtarılabileceğine işaret etti. 2019 yılının Haziran ayında başlattıkları çalışmanın yaklaşık 23 gün sürdüğünü aktaran Hatun, bu süreçte mahalle sakinleri, belediye eşbaşkanlarıyla ve Koruma Uygulama ve Denetim Büroları (KUDEB) yetkilileriyle görüştüklerini belirtti. Görüşmeler sonucunda, Koruma Kurulu'ndan izin almadan sokaktaki yapıların derzlerini temizleyerek sağlıklaştırma çalışması için izni aldıklarını paylaşan Hatun, "Sur'u hiçbir şekilde yıkmadan kurtarmak istiyorduk. Restorasyon çalışması yapmadık. Temel sokak dokusunun nasıl bozulmadan yapılabileceğini ispat ettik. 65 metrelik sokağı 56 bin TL'yle sağlıklaştırdık. Bir kısmını belediye, bir kısmını biz, bir kısmını ise birkaç iş insanından aldık. Kimseyi zora sokacak bütçe değildi" dedi.
SOKAK DOKUSU
Belediyeye kayyım atandıktan sonra diğer sokaklar için başlatacakları çalışmaların durduğunu kaydeden Hatun, şu an sağlıklaştırma adı altında tescile değer yapıların yıkıldığını ifade etti. Hatun, kendilerinin sağlıklaştırdığı sokakta bulunan metruk yapıya işaret ederek, "Metruksa, arkamızdaki yapı da metruk. Ama bu sokağın dokusu. Bu binayı yıkarsan bir daha sokak dokusu kalmaz. Kendileri de bu yöntemi deneyebilirdi. Biz sadece bir tanesini yaptık. Eğer niyetiniz Sur'u korumaksa; Bu sokağa bakın ve sadece derzlerin temizlenmesiyle sokağın nasıl kurtarıldığını teknik olarak görün" diye konuştu.
YIKIM KURULU
Yıkıma verilen maliyetin yarısıyla bir sokağın kurtarılabileceğini vurgulayan Hatun, "Ama nedense yıkımı tercih ediyorlar.
Yıkımı tercih etmeyin, niyetiniz korumaksa yapmanız gereken şey ortadadır" dedi. Koruma Kurulu'ndan izin alınarak yapılan yıkıma tepki gösteren Hatun, "Koruma Kurulu yıkıma onay veren bir kurumdur. Diyarbakır Koruma Kurulu sürekli yıkıma onay veren bir kurum gibi çalışıyor. Onlara da sesleniyoruz; Sizin derdiniz Sur'u korumaksa buyurun gelin. Sur nasıl korunabiliyor görebilirsiniz. Kendilerinin de bundan bilgisi var. Demek ki ilgili kurumlar da yetkili organlara farklı bilgiler aktarıp yıkımın önünü açıyor. Koruma Kurulu, Sur ilçesinde yıkımın önünü açan bir kurumdur. Eğer böyle değilse kendisini ispat etsin" ifadelerini kullandı.
MA / Gökhan Altay
