Tarihten günümüze halkın imkânlarıyla taşınan Gağan, renkli etkinliklerle kutlanıyor

Dersim’de unutulmaya yüz tutmuş kültürlerden biri olan ve Alevi inancına göre yeni yılın başlangıcı olarak kabul edilen Gağan (kal), son yıllarda halkın kendi imkanlarıyla gerçekleştirdiği etkinliklerle canlılık kazandı. Özelikle Dersim’de yapılan Gağan etkinlikleri, eskiden sadece köylerde yapılırken, zamanla bu kültür il merkezi ve ilçelere taşındı. Halkın da yoğun ilgi gösterdiği Gağan etkinlikleri, sosyal bir aktivite olarak yüzleri güldürüyor.

Khal, Kirmançkide ihtiyar, yaşlı anlamına gelirken, Gağan ise Aralık ayına verilen isimdir. Dersim, Sivas, Erzincan, Bingöl, Muş, Adıyaman gibi bölgelerde kutlanan Gağan etkinliği, 21 Aralık’ta başlıyor. Gağan, yılın bitişi ve yeni yılın başlangıcının habercisi olarak biliniyor. Eski yılı uğurlayıp, yeni yılı karşılamak için Aralık ayının 3’üncü haftasında başlayan Gağan etkinliği Ocak ayının ilk haftasının sonuna kadar sürüyor. Ekinlik kapsamında bazı kültürel ve dini ritüeller yapılır.

Gağan oyunu, biten yılı temsilen yaşlı kal, yaşlı yılın yani kalonun bir türlü bırakıp da gidemediği ve dünyayı simgeleyen kadın kılığındaki Fadik ile gelecek olan yılı temsilen Arap, bu oyunun ana karakterleridir. Kal, Fadik, Arap ve beraberindekiler, evlere haber vermeksizin giderek, eğlence yaparak, lokmalarını toplarlar. Toplanılan lokmalar ihtiyacı olan yoksul kişilere pay ederler.

Gağan inanç boyutuyla Dersim’de çok özel bir yere sahip. Gağan’da küskünler barışır, Hakka ve hukuka sonuna kadar bağlı kalmak rızalık için bütün gerekçeleri hayata geçirilir. Her bölgede veya köy halkı aralık ayının üçüncü haftasından Ocak ayının ilk haftasının sonuna kadar farklı zaman diliminde 3 gün oruç tutar. Oruç Salı, Çarşamba ve Perşembe günü tutulur. Perşembeyi Cumaya bağlayan gecede ise cem tutulur.

Gağan etkinliğinde oynayan ve esnafları gezerek lokmaları toplayan dede Kamer Ulaş da, gağan etkinliği ile eski yılı uğurlayıp yeni yılı merhaba diyerek başladıklarını söyledi. Ulaş, etkinlikte Xızır’ın lokmasını toplayıp fakirlere dağıttıklarını söyleyerek, tarihten günümüze kendisini taşıyan geleneği sürdürmek istediklerini ifade etti.

Gağan etkinliğinde oynayan diğer oyuncular da “Ne yaparlarsa yapsınlar kültürümüzü yaşatmaya devam edeceğiz. Gağan aynı zamanda toplum içerisindeki birleştirici gücün anlamını taşımaktadır. Alevi inancının öze kültürdür. Bizde kültürümüzü yaşatmak, Bizden sonraki nesile taşımak istiyoruz” dedi.