<br /> <br /> <br /> <br /> MÖ:5000-MÖ:600 MED’LERE KADAR BİTLİS ve ÇEVRESİ<br /> <br /> -MÖ 5000-3500 Subarular-(Proto Kürtler)<br /> <br /> -MÖ 3500-1500 Hurriler (Kürtlerin ataları)<br /> <br /> -MÖ 1500-1300 Mittaniler (Hurri'lerin devamı)<br /> <br /> -MÖ 1380 Hititler<br /> <br /> -MÖ 1300 Asur<br /> <br /> - MÖ 1200 Luviler<br /> <br /> -MÖ 1200-MÖ 600 Urartular (Xaldiler)<br /> <br /> -MÖ 900 Asur (Yeni Asur imp.)<br /> <br /> -MÖ 600 MED İMP.<br /> <br /> Proto Kürtlerin atalarından Subarular MÖ5000-MÖ3000 Yılları arasında Mezopotamya ve Suriye’ye kadar uzanan Ari kökenli bir halktır. Sümer yazıtlarında sözü edilen Kardukya’ya komşu su ülkesinin burası olduğu varsayılmaktadır. MÖ 5000 yılları arasında son taş çağı olan kalkolotik çağı çanak çömlek yapımı ve toplumsal tarımsal faaliyetler ile Halaf kültürünü oluşturdular. Ceylanpınar sınırlarındaki Rasulayn bölgesi Subarruların baş şehriydi.<br /> <br /> Subaruların devamı olan başlangıçta Van Gölü civarında yaşayan Hurriler, daha sonra Zağros dağlarından Suriye ve Kenan ilini ve Mezopotomya’yı içine alan kuzeyde Hitit Güney’de Babil’e uzanan başkenti Vaşşugami (Ceylanpınar) olan aryen halklardan oluşan bir konfederasyon kurdular. MÖ 2100’lerde Kürtlerin bir diğer ataları Zağrosların savaşçı halkı Gutiler tarafından yıkılan Akad ve iki kola ayrılarak onun devamı olarak kurulan Babil ve Asur, Hurri-Mitanni devletinin güney komşularıydı. MÖ1500 yıllarında Hurriler, Mitanniler ile birleşerek batıya doğru da kaymış İskenderun civarında Kizzivatna olarak anılan yine Malatya civarında Milidia diye bağımsız birer krallık kurmuşlardı.<br /> <br /> Hitit kralı Şuppililuma kızını Mitanni kralı Tuşrattay’ın oğlu ile evlendirir. Yukarıdan Hitit ve aşağıdan Asur tehlikesi Mitannilerin iç karışıklıklar nedeniyle zayıfladığı 1380 yıllarında Asur ve Hitit devletinin yaptıkları ittifak sonucu Hitit ve Asurlular tarafından ele geçirilir. Asur kralı 1.Salamanassar bu dönemde (1275) korkunç katliamlarla Mitannilerden 14 bin kişinin gözlerini kör ederek şiddeti Asur’un bir karakteristik özelliği ve yöntemi olarak kullanır.<br /> <br /> Başkenti Hattuşaş olan Hititler yaygın kanaate göre Hint-Avrupa kökenli bir halk olup Karadenizin kuzeyinden gelir. MÖ1380’de büyük kralları Şuppililuma ile Suriye’den Kenan’a uzanan en geniş sınırlarına ulaşır. Onun soyundan gelen muvattally Mısır firavunu 2.Ramses’le Kadeş’te yaşanan çok şiddetli bir savaştan sonra tarihteki ilk yazılı anlaşmayı yapar. Kil tablete basılı bu anlaşma bugün Birleşmiş Milletler binasının girişinde sergilenmektedir. Hititler MÖ1200’lü yıllara gelindiğinde iyice zayıflar, Kürtlerin atalarından Luviler Hititleri yıkarak bölgeyi ele geçirir. MÖ1200 lü yıllar Asurluların da gerileyip zayıfladığı bir dönemdir.<br /> <br /> Luvilerden sonra bölgede güçlü bir uygarlık kuran Urartu ismine ilk defa Asur Kralı Salmanasser zamanındaki tabletlerde rastlanmaktadır.(M.Ö.1270) Asur ile sürekli savaş halinde olan Urartular namı diğer Xaldiler MÖ1200-MÖ600 yılları arasında Van Gölü çevresi içine alan Güneyde Revanduza, doğuda Urmiye gölüne kadar genişlemişlerdi. MÖ 585 yılında MED’ler tarafından yıkılana kadar Xaldiler kale yapımı ve mimarlıkta büyük eserler ortaya koydular. Bitlis kalesinin bu döneme ait olması en kuvvetli ihtimaldir. Urartular aynı zamanda Ermenilerin de sahip çıktığı ve ataları olarak gösterdikleri bir uygarlıktır.<br /> <br /> MÖ. 900’lu yıllarda Asur tekrardan güçlenmeye başlar. Bölgeye yeniden hükmeden Asur kralı 2.Sargon'un M.Ö. 714 yılında yaptırdığı söylenen Uaiais kentinin bugünkü Bitlis'in yerinde olduğu iddia edilmektedir. Bu bir iddia olsa da söylenen yer Bitlis'in 7 km. güneyindeki Delikli Taş tüneli olabilir. Çünkü Asur kayıtlarında Semiramis geçidi diye geçen bir kayıt mevcut. Asur’un ünlü kraliçesi Semiramis bölgede (MÖ 810-782) kocası öldükten sonra oğlu adına 5 yıl naip olarak hüküm sürmüştür. Son büyük Asur kralı Asurbanipalin ölümüyle gerilemeye başlayan bu korkunç zalim devleti MÖ612 yılında MED’ler bir daha kalkmamak üzere tarihe gömer. <strong>Alıntıdır</strong>