NAVENDA NÛÇEYAN - Bi boneya 21’ê Sibatê Roja Zimanê Dayikê ya Cîhanê li gelek bajarên Kurdistanê û Tirkiyeyê çalakî û xwepêşandan hatin lidarxistin. Di çalakiyan de hat xwestin ku statûya zimanê kurdî bê qebûlkirin û kurdî bibe zimanê fermî û perwerdeyê.
Bi boneya 21’ê Sibatê Roja Zimanê Dayikê ya Cîhanê li gelek bajarên Kurdistan û Tirkiyeyê çalakî û xwepêşandan hatin lidarxistin. Çalakî û xwepêşandan bi pêşengtiya rêxistinên ziman û civaka sivîl hat lidarxistin û hat xwestin ku kurdî bibe zimanê fermî û yê perwerdeyê.
ENQERE
Egîtîm Senê li avahiya navenda giştî ya Enqereyê daxuyanî da. Serokê Egîtîm Senê Kemal Irmak bal kişand ser girîngiya perwerdeya bi zimanê dayikê. Irmak, got ku perwerdeya bi zimanê dayikê hînkirina zimanê duyemîn hêsantir dike û meharetên zarokan ên fikirîn û xweîfadekirinê bi erênî bandor dike. Irmak, bi domdarî ev tişt anî ziman: “Astengkirina zimanê dayikê herî zêde bandorê li zarokan dike. Dijderketina hînkirina zimanên dayikên yên derveyî zimanê fermî, ji hêlekî ve dijderketina li rêgeza sereke ya zanistan perwerdeyê û zanistê ye. Tirkiye pesnê xwe dide ku li cîhanê tekane welat e ku cejnek diyarî zarokan kiriye. Lê belê ji ber paronaya ‘dê welêt parçe bibe’ nahêle bi milyonan zarok bi zimanê xwe yê dayikê perwerde bibin. Ev yek nîşan dide bê ka di nava nakokiyeke çiqasî mezin de ne.” Irmak, bang kir ku tevahiya astengiyên li ser zimanê dayikê bên rakirin.
Şaxa Komeleya Mafên Mirovan (ÎHD) a Enqereyê jî têkildarî mijarê bi tevlibûna gelek kesan daxuyanî da.
STENBOL
Şaxa SES’ê ya Stenbolê li pêşiya buroya xwe ya li Aksarayê daxuyanî da. Sekretera Şaxa SES’ê ya Şîşliyê Ferdane Çakir di daxuyaniyê de axivî û got ku yek ji hêmayê herî sereke ya bandorê li xwegihandina xizmetên tenduristiyê û qelîteya wê dike ziman e. Çakir, ev tişt anî ziman: “Daxwaza xizmeta bi zimanê dayikê; parçeyeke jêneveger ê mafê tedawiyê, mafê nexweş û mafê jiyanê ye. Rêya xizmeta wekhev a ji bo her kesî, bikaranîna mafê zimanê dayikê ya di vê qadê de ye.”
Çakir, ev daxwaz rêz kir:
* Divê pergala perwerdeyê li gorî rastiya welêt a pirnasnameyî, pirçandî û pirzimanî jinûve bê sererastkirin û derfetên perwerdeya bi zimanê dayikê ji pêşdibistanan heta zanîngehê ji hemû welatiyan re bi awayeke bêpere û wekhev bên afirandin. Di vê çarçoveyê de divê dibistanên ji hêla tenduristiyê ve perwerdeyê didin ji hêla pirzimaniyê bên avakirin û beriya zimanên biyanî, bêhtir girîngiyê bidin ser ziman û zaraveyên cuda yên li Tirkiyeyê.
* Heta ku di pergala perwerdeyê de ev guherîn tên kirin; ji bo kedkarên tenduristiyê yê li herêmên ziman û zaravayên cuda lê tên axaftin qursên ziman ên bêpere bên dayîn.
* Ji bo kedkarên tenduristiyê yên bi zimanên cuda dizanin bi awayekî dilxwaz biçin van herêman, di mijara mafên wan bên başkirin û tevdîrên teşwîqkirinê bên girtin.
* Divê ji bo xebatkarên tenduristiyê yên di beşên 112, UMKE, Lêgerîn Rizgarkirinê û servîsên lezgîn ên herêmên zimanên cuda lê tên axaftin, qursên ziman bên vekirin û perwerdeya xizmeta navxweyî bên dayîn.
* heta ku xalên nivîskî yên li jor pêk tên jî weke qonaxeke demkî kesên bi ziman baş dizanin û wergêr li saziyên tenduristiyê bên bicihkirin.
RIHA
Rêxistina Dem Partiyê ya Rihayê jî li pêşiya avahiya xwe ya li Xaçerêya Uçaksavar a li navçeya Halîliyeyê daxuyanî da. Li gel pêkhateyên Platforma Ked û Demokrasiyê ya Rihayê, namzetên DEM Partiyê û gelek kesên din tev li daxuyaniyê bûn. Bi zaraveyên kurmancî û kirmanckî yên kurdî û bi zimanên tirkî û erebî pankarta “Zimanê me rûmeta me ye, dem dema zimanê kurdî ye” hate vekirin. Ji rêveberên ÎHD’ê Muslum Saraçoglû metna daxuyaniyê ya hevpar xwend. Hevserokê DEM Partiyê yê Rihayê Bekir Karakeçîlî bertek nîşanî polîtîkayên zext û tunehesibandinê yên li ser zimanê kurdî da. Daxuyanî bi dirûşma “Bê ziman jiyan nabe” bi dawî bû.
Şaxa Komeleya Mafê Mirovan (ÎHD) a Rihayê jî tekildarî 21'ê Sibatê li avahiya xwe daxuyanî da. Endam û rêveberên ÎHD jî di daxuyaniyê de amade bûn. Metna daxuyaniyê ji aliyê rêveberê Şaxa ÎHD'ê ya Rihayê Mûstafa Vefa ve hat xwendin. Vefa bi lêv kir ku zimanê dayikê bingeha mafê mirovahiyê ye û tevî vê yekê jî gelek zimanê gelek netewan qedexe ye. Vefa, bi domdarî wiha got: “Li Tirkiyeyê ji xeynî zimanê tirkî, rewşa zimanên din gelek xerab e. Tevî ku li Tirkiyeyê gelek ziman hene, di çarçoveya giştînameyeke sala 2012’an de ji xeynî tirkî tenê hinek ji van zimanan dikarin di dibistanan de wekî dersa bijarte, ji pola pêncan destpêkirî bên xwendin. Heta pola pêncan veqetîna zarokan ji zimanê dayikê û zordestiya li ser wan ji bo hînbûn û bikaranîna zimanê fermî di warê zanist, huner, çand û perwerdeyê de binpêkirina mafê zarokan e.”
Vefa, xwest ku perwerdehiya fermî ya zimanê dayikê diparêzin û ev tişt anî ziman. “Pirsgirêka kurdî pirsgirêka sereke ya Tirkiyeyê ye. Mijara herî esasî ya pêşveçûna çareserkirina vê pirsgirêkê û pêkanîna aştiya civakî, rakirina astengiyên li hemberî ziman û zaraveyên kurdî ye.”
ÊLIH
Li Êlihê jî bi pêşengtiya ARÎ-DER’ê meşeke girseyî hat lidarxistin. Gelek nûnerên rêxistinên civaka sivîl û welatî tev li meşê bûn. Girseya ku li pêşiya avahiya DEM Partiyê ya Êlihê kom bû, li vir kortej çêkirin û dest bi meşê kirin. Di meşê de pankarta “Bila kurdî bibe zimanê fermî û zimanê perwerdeyê” hate vekirin. Her wiha gelek caran dirûşmên “Jin, jiyan, azadî”, “Bijî berxwedana zindanan” û “Bê ziman jiyan nabe” hatin berzkirin. Her wiha girse strana “Zimanê Kurdî" striya û heta Parka Yilmaz Guney meşiya.
Hevserokê ARÎ-DER’ê Mazlum Tenha bang li her kesî kir ku di her qada jiyanê de ji bo zimanê kurdî berpirsyartiyê li xwe bigirin. Tenha, bal kişand ser zextên li ser zimanê kurdî û banga mezinkirina têkoşînê kir. Çalakî, bi gerandina govendan bi dawî bû.
DÎLOK
Rêxistina DBP’ê ya Dîlokê jî li Parka Yeşîlsu ya li navçeya Şahînbey a Dîlokê daxuyanî da. Di daxuyaniyê de pankarta “21'ê Sibatê Roja Zimanê Dayikê pîroz be” hate vekirin. Rêveberê Rêxistina DBP’a Dîlokê Abdullah Acar di daxuyaniyê de axivî û daxwaza perwerdeya bi zimanê dayikê kir.
SÊRT
Komeleya Lêkolînên Çand û Ziman a Botanê (BOTAN-DER) bi boneya 21’ê Sibatê Roja Zimanê Dayikê ya Cîhanê li ber avahiya xwe ya li sûka Sêrtê daxuyanî da. Di daxuyaniyê de pankartên “Bila zimanê dayikê bibe zimanê fermî û yê perwerdehiyê” û “Dem dema zimanê kurdî ye” û dovîzên “Zimanê me rûmeta me ye” û “Em her malekê bikin dibistana kurdî” hatin hilgirtin. Hevserokên BOTAN-DER’ê Beşîre Aslan û Ferhat Topak, Parlamentera DEM Partiyê Sabahat Erdogan Saritaş, namzetên hevşaredariyê yên DEM Partiyê yên Sêrtê Safiye Alagaş û Mehmet Kaysî, endamên Meclisa Dayikên Aştiyê, hevserok û rêveberên DBP, DEM Partî û nûnerên saziyên sivîl tev li daxuyaniyê bûn. Metna hevpar ji hêla rêveberê berê yê BOTAN-DER’ê Mehmet Saît Toprak ve hat xwendin. Daxuyanî bi çepikan bi dawî bû.
COLEMÊRG
Rêxistina DEM Partiyê ya Colemêrgê li pêşiya buroya hilbijartinê daxuyanî da. Gelek kes tev li daxuyaniyê bûn û pankarta “Bila zimanê kurdî bibe zimanê fermî û yê perwerdehiyê” hate vekirin. Her wiha dovîzên “Zimanê me hebûna me ye”, “Zimanê kurdî nasnameya me ye” û “Ji bo kurdan statû” hatin hilgirtin.
Hevserokê DEM Partiyê yê Colemêrgê Kadîr Şahîn di daxuyaniyê de wiha got: “Divê her kes li her derê bi zimanê kurdî biaxive, bixwîne û binivîse. Bi kurdî binivîse û bijî. Werin em hemû mal, kolanan, taxan, mezrayan, gundan, bajar û bajarokan veguherînin dibistan û zanîngehên kurdî. Bijî zimanê kurdî.”
Li navçeya Geverê jî li pêşiya buroya hilbijartinê daxuyanî hate dayîn. Gelek kes tev li daxuyaniyê bûn. Hevserokê DEM Partiyê yê navçeyê Ercan Sevmez di daxuyaniyê de axivî û got ku têkoşîna zimanê kurdî têkoşîna herî stratejîk e.
MÊRDÎN
Li Mêrdînê jî bi boneya 21’ê Sibatê meş hat lidarxistin. Meş, li pêşiya avahiya DEM Partiyê dest pêk ir û dirûşmên “Bê ziman jiyan nabe” û “Bijî berxwedana zindanan" hatin berzkirin. Meş heta pêşiya avahiya DBP’ê domiya. Gelek kes tev li bûn û Hevseroka DEM Partiyê ya Bajar Necla Acibuca axivî.
Acibuca, got ku divê zimanê kurdî weke zimanê fermî bê qebûlkirin û ev tişt anî ziman: “Divê statûyeke fermî ya kurdî hebe û bibe zimanê perwerdeyê. Banga me ji bo her kesî ew e ku xwedî li kurdî derkevin û ji bo zimanê kurdî bibe zimanê fermî bixebitin.”
Meş bi dirûşman bi dawî bû. Piştre jî girse çû serdana Nobeta Edaletê.
ŞIRNEX
Bi boneya 21’ê Sibatê Roja Zimanê Dayikê ya Cîhanê li navçeya Cizîr a Şirnexê bi pêşengiya Komîsyona Ziman û Çandê ya DEM Partiyê û Komeleya Çand û Ziman a Birca Belekê li ber avahiya DEM Partiyê ya Cizîrê daxuyanî hate dayin. Parlamenterên DEM Partiyê yên bajar Newroz Uysal Aslan û Mehmet Zekî Îrmez, namzetên hevşaredarên navend û navçeyan, aktîvîstên Tevgera Jinên Azad (TJA), endamên Meclisa Dayikên Aşitiyê, MEBYA-DER, TUHAD-DER û gelek welatî tev li daxuyaniyê bûn. Jin bi kincên xwe yên kurdî tev li daxuyaniyê bûn. Di daxuyaniyê de dovîzên,”Kurd Kurdî Kurdistan” , “Ez kurd im perwerdehiya bi kurdî dixwazim” û “Bê ziman jiyan nabe” hatin hilgirtin.
Metna hevpar a daxuyaniyê ji hêla Hevseroka Komeleya Çand û Ziman a Birca Belek Fatma Gîzleyîcî ve hate xwendin.
Parlamentera DEM Partiyê Newroz Uysal Aslan jî di daxuyaniyê de axivî. Aslan, diyar kir ku mîna her zimanî, zimanê kurdî jî pîroz e û ev tişt anî ziman: “Lê dewleta tirk li dijî gelê kurd û zimanê kurdî derhiqûqiyan dike. Gelo yên bi vekirina TRT 6’ê pesnê xwe didin çima meşa îro ya ji bo ziman qedexe kirin? Çima dema li Japonyayê jî qursa kurdî vedibe mudaxile dikin? Çima mîhrîcana me ya kurdî qedexe dikin? Ev kes durûtiyê dikin. Yên kurdî nas nekin kurd jî wan nas nakin. Em durûtiya li dijî zimanê kurdî teşhîr dikin û qebûl nakin. Heta qedexeya li ser zimanê kurdî bi dawî dibe jî em ê têkoşîna xwe bidomînin.”
Piştî daxuyanî û axaftinan, çalakî bi gerandina govendê bi dawî bû.
DAXUYANIYA HEVPAR A LI BAJARAN
Di Metna hevpar a li gelek bajaran hatiye dayîn de wiha hate gotin:
“21’ê Sibatê Roja Zimanê Dayikê ya Cîhanê di bingeha xwe de, bi armanca parastin û wekheviya hemû zimanan hatiye îlankirin. Lê sed mixabin di roja me de jî hê gelek ziman bê statû ne û pêşeroja wan nediyar e; di bin xetereya pişaftin, helandin û jiholêrabûnê de ne. Îro li Anatoliyayê zimanên wek suryanî, lazî, boşnakî, hemşînî, çerkezî, ermenkî, rûmkî û erebî li ber tunebûnê ne. Yek ji zimanên ku di xeterê de ye jî zimanê kurdî yê bi dehan milyon kurdan e.
ZIMANÊ KURDÎ DIL, GIYAN, HIŞ Û LAŞÊ KURDAN E
Divê baş bê zanîn ku, zimanê kurdî zimanekî herî qedîm û dewlemend ê mirovahiyê ye. Zimanê kurdî hebûn, xwebûn, nasname û nirxê sereke yê neteweya kurd e. Zimanê kurdî dil, giyan, hiş û laşê kurdan e. Zimanê kurdî, xîm û sîwana yekitiya neteweya kurd e. Bêyî zimanê kurdî, kurd û Kurdistan jî nabin. Kurd, kurdî û Kurdistan yekpare ne û nikarin ji hev bên veqetandin. Yek bêyî ya din nabe. Azadiya zimanê kurdî di heman demê de azadiya kurd û Kurdistanê ye. Têkoşîna azadiya gelê kurd a van 50 salan jî ev rastî nîşan daye û bîr, hişmendî, zanebûn, têkoşîn û xebatên parastin, zindîkirin û pêşxistina zimanê kurdî jî zêdetir kiriye.
ZIMANÊ KURDÎ JI BO ME XETEKE BINGEHÎN A SOR E
Ji alyê din di roja me de hê jî ji aliyê hêzên serwer ve bi rê û rêbaz, alav û amûrên nûjenkirî û rojanekirî hewl tê dayîn ku zimanê kurdî bê dorpêçkirin, dortengkirin, sînordarkirin û di nava demê de bê helandin û jiholê bê rakirin. Lê divê baş bê zanîn ku zimanê kurdî û têkoşîna ji bo zimanê kurdî ji bo me kurdan mijareke stratejîk, xeteke bingehîn a sor û jêneger e.
Zimanê kurdî jî wek ingilîzî, elmanî, fransî, erebî, farisî, tirkî û hemû zimanên din xwedî hemû mafên bingehîn e. Mafên wan zimanan çi bin ên zimanê kurdî û hemû zimanên din jî ew in. Ev rastî bi tu awayî nabe mijara nîqaşê.
Ji ber vê yekê;
Em bi milyonan kurd û hemû tevger, partî, sazî, dezgeh û derdorên kurd serbestî û azadiya zimanê kurdî ya li her qadê dixwazin û ji bo wê têdikoşin. Û dê ji niha û pê ve vê têkoşîna xwe bi dirûşma ‘Dem dema zimanê kurdî ye’ ji her demê zêdetir bi awayekî domdar, şênber, afirîner, piralî û encamgir her dem û li her derê bilindtir, xurtir û firehtir bikin.
DAXWAZ HATIN RÊZKIRIN
Bêguman daxwaz û armancên me yên ji bo zimanê kurdî gelek zelal û şênber in;
* Divê zimanê kurdî bibe xwedî statuyeke fermî û statuyeke navneteweyî; hem li tevahiya Kurdistanê, hem li hemû dewletên ku kurd lê dijîn, hem jî di qada navneteweyî de, bi makezagonan û zagonên navneteweyî bi awayekî fermî bê qebûlkirin, statuzekirin û mîsogerkirin.
* Divê zimanê kurdî bibe zimanê perwerdehiyê anku zimanê kurdî jî wek hemû zimanên cîhanê yên xwedî statu ji pêşdibistanan heta zanîngehan di hemû merheleyên perwerdehiyê de cih bigire û ji kreş û pêşdibistanan bigire heta zanîngehan dibistanên kurdî bên vekirin. Divê mufredat û hemû xalên din ên têkildarî mijarê ji aliyê kurdan ve bên diyarkirin.
* Divê Dewleta Tirkiyeyê şerhên ku danîne xalên 17, 29 û 30’emîn ên Peymana Mafên Zarokan a Neteweyên Yekgirtî rake û berpirsyariyên xwe yên vê Peymanê bi cî bîne.
* Divê zimanê kurdî li cihên wek parlamento, parêzgeh, şaredarî, dadgeh, nexweşxane her qadên fermî û civakî serbest û azad be, kar û barên fermî bi kurdiya nivîskî jî bên meşandin.
* Divê bi awayekî fermî Saziya Zimanê Kurdî bê avakirin û ji aliyê nunerên gelê kurd ve bê birêvebirin.
* Çi ji aliyê budçeyê ve, çi ji aliyê xebatkaran ve, çi jî ji hemû aliyên din ve ji bo zimanên wek tirkî çi derfet hebin divê ji bo zimanê kurdî jî ew derfet hebin.
* Divê navên hemû mezra, gund, tax, kolan, qad, bajarok, navçe, bajar, war, wargeh û jîngehên kurdan bi kurdî bin.
* Herwiha divê hemû tevger, partî, sazî, dezgeh û derdorên kurd stratejî, polîtîka û xebatên xwe yên ji bo kurdî bi rengekî şênber diyar bikin, ji bo zimanê kurdî budçe, xebatkar û hemû derfetên pêwîst veqetînin û ji bo statu, perwerdehî, serbestî û azadiya kurdî her dem têbikoşin.
* Divê hemû nivîskar, rewşenbîr, henurmend û zanayên kurdan ji bo parastin û pêşxistina zimanê kurdî li her qadê di asta pêşengiyê de têbikoşîn.
Bi taybetî em bang û gazî dikin ku; heft salî heta heftê salî divê her kurd û mirovekî xwedî bext ji bo pêkanîna daxwazên ji bo zimanê kurdî be giyanê seferberiyê têbikoşin û bixebitin, kurdî hîn bibin û hîn bikin, li her derê û her dem bi kurdî biaxivin, bi kurdî bixwînin, binivîsin û bi kurdî bijîn.
Em her mal, kolan, tax, mezra, gund, bajarok, navçe, bajar û jîngehekî bikin dibistan û zanîngeheke zimanê kurdî. Her bijî zimanê kurdî, her dem kurdî, her der kurdî, dem dema zimanê kurdî ye. Ji bo serbestî û azadiya zimanê kurdî, her dem û li her derê têkoşîn, têkoşîn, dîsa têkoşîn.”
ANTALYA
Rêxistina DEM Partiyê li pêşiya avahiya partiyê daxuyanî da. Namzetên hevşaredariyê yên DEM Partiyê yên Şaredariya Bajarê Mezin a Antalyayê Nesîbe Bahadir û Kemal Bulbul jî tev li bûn. Piştî daxuyaniya hevpar, Kemal Bulbul axivî û bal kişand ser qedexeyên li ser zimanê kurdî. Bulbul, bi domdarî wiha got: “Em hene, zimanê me heye, dîroka me heye. Em ê bi tu deveran ve neçin. Em ê li vir bi ziman, çand û dîroka xwe her hebin. Em dixwazin mîna tirkan wekhev bijîn.” Daxuyanî bi stranên kurdî bi dawî bû.
HATAY
Şaxa ÎHD’a Îskenderûn a Hatayê jî daxuyanî da û 21’ê Sibatê pîroz kir. Hevserokê Şaxê Coşkun Selçûk diyar kir ku mafê herî xwezayî yê kesekî/ê axaftina bi zimanê dayika xwe, perwerdebûna bi zimanê dayikê û peywendîdanîna bi zimanê dayika xwe ye. Selçûk xwest ku ev maf tavilê bên bicihanîn.
MÊRSÎN
ÎHD, Komeleya Hiqûqnasên ji bo Azadiyê (OHD) û Şaxên Egîtîm Senê jî li Parka Ozgur Çocukê daxuyaniya hevpar dan.
Di metna hevpar a daxuyaniyê de ku bi zaravayên kurdî yên kurmancî û kirmanckî hatibû amadekirin de hat gotin ku bi milyonên zarokên zimanê wan ê dayikê kurdî, erebî, lazî, hemşînî, çerkesî û hwd. ji zimanên xwe yên dayikê hatine qutkirin. Bi domdarî hat destnîşankirin ku ev yek dijderketina li hemberî zanistê ye.
‘LI HER QADA JIYANÊ BI KURDÎ BIAXIVIN’
Komeleya Çandê ya Sanatoliayê jî li avahiya Komeleya Piştevaniya bi Malbatên Girtî û Hikûmxwaran re ya Çukurovayê (Çukurova TUAY-DER) ku Nobeta Edaletê lê didome çalakî li dar xist. Di çalakiyê de pankarta “Zimanê me hebûna me ye. Bê ziman jiyan nabe” hate daliqandin. Di heman demê stranên kurdî hatin gotin.
Ji rêveberên komeleyê Emîn Aksu di axaftina xwe de diyar kir ku di serî de zimanê kurdî, ji ber polîtîkayên pişaftinê gelek ziman bi xetereya tunebûnê re rû bi rû ne û banga bikaranîna zimanê kurdî ya di her qadên jiyanê de kir.
TJA
Tevgera Jinên Azad (TJA) jî têkildarî 21’ê Sibatê bi ser navê “Bi jin, jiyan, azadî ber bi azadiya ziman ve” daxuyaniyeke nivîskî da. TJA’yê di daxuyaniyê de destnîşan kir ku yek ji zimanên di xetereyê de jî zimanê kurdî ye ku bi milyonan kurd pê diaxivin. TJA’yê diyar kir ku li ser ziman û çanda kurdî jenosîdeke mezin tê kirin û wiha got: “Em bang li jinên kurd û civaka Kurdistanê dikin ku li azadiya zimanê xwe xwedî derkevin, bi zimanê xwe biaxivin, binivîsînin, bi zimanê xwe bijîn, têbikoşin û azadiya zimanê xwe biparêzin. Zimanê me jiyana me ye, zimanê me rûmeta me ye, zimanê me nasnameya me ye, zimanê me hebûna me ye. Werin em bi hev re ziman û çanda xwe ya rewiştî û polîtîk a bedewîn û zindîwer bikin bexçeyê jinwar û jînwerên azadiyê. Em vê baweriyê ‘Roja Zimanê Dayikê ya Cîhanê’ di serî de li jinan, gelê kurd û hemû gelên cîhanê pîroz dikin. Divê zimanê kurdî bibe zimanê fermî yê perwerdehiyê. Zimanê me nasnameya me ye. Zimanê me rûmeta me ye. Bê ziman jiyan nabe.”
21 Şubat Anadil Günü etkinlikleri: Kürtçe resmi ve eğitim dili olsun
HABER MERKEZİ - 21 Şubat Dünya Anadil Günü dolayısıyla birçok kentte yapılan eylem ve etkinliklerde, Kürtçenin eğitim ve resmi dil olması talebi öne çıktı.
Kurdistan ve Türkiye kentlerinde 21 Şubat Dünya Anadil Günü dolayısıyla birçok eylem ve etkinlik düzenlendi. Dil ve sivil toplum örgütleri öncülüğünde yapılan eylem ve etkinliklerde öne çıkan talep, Türkçe dışındaki dillerin resmi ve eğitim dili olması oldu.
ANKARA
Eğitim Sen, Ankara'da bulunan genel merkez binasında açıklama yaptı. Eğitim Sen Başkanı Kemal Irmak, çocuklar için anadilde eğitimin önemine değindi. Anadilinde eğitimin çocuğun ikinci dili öğrenmesini kolaylaştırdığına dikkati çeken Irmak, anadilde eğitimin aynı zamanda çocukların düşünme ve ifade becerilerinde olumlu gelişmeler kaydettiğini söyledi. Irmak, anadilin kullanımının engellenmesinin en çok çocukları etkilediğine işaret ederek, "Resmi dil dışındaki anadillerinin varlığına, yaşamasına ve öğrenilmesine karşı çıkmak, bir yönüyle eğitim biliminin en temel ilkesine karşı çıkmak, bilime meydan okumak anlamına gelmektedir. Türkiye dünyada çocuklarına bayram armağan eden tek ülke olmakla övünürken, milyonlarca çocuğun kendi anadili ile eğitim görmesine ‘ülke bölünür’ paranoyası ile yaklaşılması büyük bir çelişkidir” diye kaydetti. Irmak, anadil üzerindeki tüm engellerin kaldırılması çağrısında bulundu.
İSTANBUL
SES İstanbul Şubeleri, sendikanın Aksaray’da bulunan bürosunda açıklama yaptı. SES Şişli Şube Sekreteri Ferdane Çakır, dilin sağlık hizmetlerinin erişilebilirliğini ve kalitesini etkileyen unsurların başında geldiğini ifade etti. Çakır, "Hasta ve sağlıkçı ilişkisinin her iki taraf açısından da anlaşılabilir kılınması sağlık hizmetinin kalitesini ve sonuçlarını ciddi oranda etkiler. Anadilde sağlık hizmeti talebi; sağlık hakkı, tedavi hakkı, hasta hakkı ve yaşam hakkının ayrılmaz bir parçasıdır. Herkese eşit, etkin ve nitelikli sağlık hizmeti sunmanın yolu anadil hakkının bu alanda da kullanımına bağlıdır” diye konuştu.
Çakır, şu talepleri sıraladı:
* Ülkenin çok kimlikli, çok kültürlü ve çok dilli yapısına uygun olarak eğitim sistemi yeniden düzenlenmeli ve anadilinde eğitim olanakları anaokulundan üniversiteye kadar tüm yurttaşlar için ücretsiz ve eşit olarak sağlanmalıdır. Bu kapsamda sağlık alanında eğitim veren okullar da çok dilli bir yapıya kavuşturularak, yabancı dillerden önce Türkiye’de yaşayan yurttaşların kullandığı farklı dil ve lehçelerde dil eğitimi alması özendirilmeli.
* Eğitim sisteminde bu temel değişiklikler yapılıncaya kadar; Türkçeden farklı dil ve lehçelerin kullanıldığı bölgelerdeki sağlık emekçilerine kullanılan dilin öğretilmesi için ücretsiz kurslar açılmalıdır.
* Farklı dil bilen sağlık emekçilerinin bildikleri dilin kullanıldığı bölgelere gönüllü tayin olması için özlük haklarında iyileştirmeler yapılmalı ve özendirici tedbirler alınmalıdır.
* 112, UMKE, Arama Kurtarma ve Acil servislerde görev yapan personele görev yaptığı bölgede yaygın olarak kullanılan diller ile ilgili kurslar planlanmalı, hizmet içi eğitimler yapılmalıdır.
* Yukarıda yazılı maddeler gerçekleşinceye kadar, geçici bir aşama olarak sertifikalı ve dili iyi bilen kişilerden sağlık kurumlarında yeterli sayıda tercüman bulundurulmalıdır.
RIHA
DEM Parti Riha İl Örgütü, Haliliye ilçesi Uçaksavar Kavşağı'da bulunan il örgütü binası önünde açıklama yaptı. Riha Emek ve Demokrasi Platformu birleşenlerinin yanı sıra DEM Parti adayları ve çok sayıda kişi açıklamaya katıldı. Kürtçenin Kurmancî ve Kirmançkî lehçeleri ile Türkçe ve Arapça "Dilimiz onurumuzdur, zaman Kürtçe zamanı" yazılı pankartlar taşındı. İHD yöneticilerinden Müslüm Saraçoğlu, basın metninin okudu. DEM Parti İl Eşbaşkanı Bekir Karakeçili, Kürtçeye dönük baskı ve yok sayma politikalarına tepki gösterdi. Açıklama, "Bê ziman jiyan nabe (Dil olmadan yaşam olmaz)" sloganıyla son buldu.
İHD Riha Şubesi, dernek binasında açıklama yaptı. Dernek yöneticisi Mustafa Vefa, anadilde eğitim hakkının en temel insan hakkı olduğunu vurguladı. Vefa, Kürt sorununun çözülmesinde Kürtçe önündeki engellerin kaldırılmasının önemli olduğunu vurguladı. Vefa, "Yasal hiçbir güvencesi olmadan 2009 yılında Kürtçe yayına başlayan TRT 6 kanalı ve 2012 yılında başlatılan seçmeli ders uygulamaları, milyonlarca Kürt yurttaşın anadil taleplerini karşılamaktan oldukça uzaktır" dedi.
ÊLIH
Êlih'te kitlesel bir şekilde yürüyüş gerçekleştirildi. ARİ-DER öncülüğünde gerçekleşen yürüyüşe, çok sayıda sivil toplum örgütü temsilcisi ve yurttaş katıldı. DEM Parti Êlih İl Örgütü önünde bir araya gelen kitle, burada oluşturdukları kortej ile yürüyüşe geçti. "Kürçe resmi ve eğitim dili olsun" talebinin yer aldığı pankart taşındı. Yürüyüşte sık sık "Jin, jiyan, azadî", "Bijî berxwedana zîndanan" ve "Bê ziman jiyan nabe" sloganları atıldı. "Zimanê Kurdî" şarkısı seslendiren kitle, Yılmaz Güney Park’ına kadar yürüdü.
ARİ-DER Eşbaşkanı Mazlum Tenha, Kürtçenin yaşamın her alanında yer alması için herkesi sorumluluk almaya çağırdı. Kürt diline dönük baskılara dikkat çeken Tenha, buna karşın mücadeleyi büyütme çağrısında bulundu. Etkinlik çekilen halayların ardından son buldu.
DÎLOK
DBP Dîlok İl Örgütü, Şahinbey ilçesinde bulunan Yeşilsu Parkı'nda açıklama yaptı. "21'ê Sibatê roja zimanê dayikê pîroz be" yazılı pankartın taşındığı açıklamada, konuşan DBP Dîlok İl Yöneticisi Abdullah Acar, anadilde eğitim talebinde bulundu.
COLEMÊRG MERKEZ/GEVER
DEM Parti Colemêrg İl Örgütü, seçim bürosu önünde açıklama yaptı. Çok sayıda kişinin katıldığı açıklamada, “Bila zimanê Kurdi bibe zimanê fermi û yê perwerdehî yê" pankartı taşındı. Ayrıca, "Dilimiz varlığımızdır”, “Kürtçe kimliğimizdir”, “Kürtlere Statü” yazılı Kürtçe dövizler taşındı.
DEM Parti Colemêrg İl Eşbaşkanı Kadir Şahin, “Herkesin her yerde ve her zaman Kürtçe konuşması, okuması, yazması gerekir. Kürtçe yaz, Kürtçe yaşa. Her evi, sokağı, mahalleyi, mezrayı, köyü, kasabayı, ilçeyi, şehri ve çevreyi Kürtçe dil okulu ve üniversitesine dönüştürelim. Yaşasın Kürt dili” dedi.
Gever ilçesinde de partinin seçim bürosu önünde açıklama yapıldı. Buradaki açıklamaya çok sayıda kişi katıldı. İlçe Eşbaşkanı Ercan Sevmez, "Dilimizi kuşatan ve yok etmeye çalışanlar iyi bilinmelidir ki Kürt dili ve Kürt dili mücadelesi biz Kürtler için stratejik bir konudur. Kürt dili İngilizce, Almanca, Fransızca, Arapça, Farsça, Türkçe ve diğer tüm diller gibi temel haklara sahiptir. Bu gerçek hiçbir şekilde tartışılamaz” diye konuştu.
MÊRDÎN
Mêrdîn’de 21 Şubat dolayısıyla yürüyüş gerçekleştirildi. DEM Parti binası önünde başlayan yürüyüşte "Bê ziman jiyan nabe” ve “Bijî berxwedana zindanan" sloganları atıldı. Yürüyüş, DBP binasına kadar devam etti. Çok sayıda kişinin katıldığı yürüyüşün ardından DEM Parti İl Eşbaşkanı Necla Acıbuca konuştu.
Kürtçenin resmi dil olması taleplerinin olduğunu belirten Acıbuca, “Kürtçe resmi statüye kavuşturulmalı, eğitim dili olarak kabul edilmeli, Çocuk Hakları Evrensel Bildirgesi’ni kabul eden Türkiye şerh koyduğu maddelerden şerhini kaldırarak, sözleşmeye uymalı” dedi. 7’den 70’e herkese çağrıda bulunduklarını ifade eden Acıbuca, her Kürt’ün Kürtçeye sahip çıkması ve Kürtçenin resmi dil olarak kabul edilmesi için çalışması gerektiğini söyledi.
Sloganlarla sona eren açıklamanın ardından kitle Adalet Nöbeti’ni ziyaret etti.
ŞIRNEX
21 Şubat Dünya Anadil Günü dolayısıyla DEM Parti Dil ve Kültür komisyonu ile Cizîr Birca Belek Dil ve Kültür Derneği Şirnex’in Cizîr (Cizre) ilçesinde yapmak istediği yürüyüş Valilik kararı olduğu gerekçesiyle yasaklandı. Bu durumu protesto eden yüzlerce kişi DEM Parti Cizîr ilçe binasın önünde açıklama yaptı.
Açıklamaya DEM Parti Şirnex Milletvekilleri Newroz Uysal Aslan, Mehmet Zeki İrmez, il ve ilçelerde gösterilen belediye eşbaşkan adayları, Barış Anneleri Meclisi, TJA aktivistleri, MEBYA-DER, TUHAD-DER’in yanı sura yüzlerce kişi katıldı. Kadınlar açıklamaya ulusal kıyafetleri ile katıldı. Açıklamada üzerine “Kurd Kurdî Kurdistan”, “Ez kurdim perwerdehiya bi kurdî dixwazim”, “Bê ziman jiyan nabe” yazılı dövizler taşındı. Kitle ellerinde ki erbanelerle “Bi xeml û xweş zimanê kurdî” parçasını çaldı. Açıklama kitle adına Birca Belek Dil ve Kültür Derneği Eşbaşkanı Fatma Gizleyici tarafından okundu.
‘KÜRTLERİN AKLIDIR, RUHUDUR, BEDENİDİR’
Gizleyici, anadilin önemine dikkat çekerek, “21 Şubat, tüm dillerin korunması ve eşitlenmesi amacıyla Uluslararası Anadil Günü olarak ilan edilmiştir. Ne yazık ki bugün bile pek çok dilin hala statüsü yok ve gelecekleri de belirsiz. Erime ve yok olma tehdidi altındadır. Bugün Anadolu'da Süryanice, Lazca, Boşnakça, Hemşince, Çerkezce, Ermenice, Rumence ve Arapça gibi diller yok olmanın eşiğindedir. Nesli tükenmekte olan dillerden biri de on milyonlarca Kürt'ün Kürtçe dilidir. Şunu iyi bilmek gerekir ki; Kürtçe insanoğlunun en eski ve en zengin dilidir. Kürt dili, Kürt halkının varlığı, kimliği ve en temel değeridir. Kürt dili Kürtlerin kalbidir, ruhudur, aklıdır, bedenidir" dedi.
‘KÜRTÇENİN ÖZGÜRLÜĞÜ KURDİSTAN’IN ÖZGÜRLÜĞÜDÜR’
Kürtlerin anadilde eğitim ve statü için yıllardır çetin bir mücadele verdiğini belirten Gizleyici, “Kürt dili, Kürt milletinin birliğinin omurgasıdır. Kürt dili olmadan Kürtler ve Kurdistan olmaz. Kürtçe ve Kurdistan birdir ve birbirinden ayrılamaz. Biri olmadan diğeri olmaz. Kürt dilinin özgürlüğü aynı zamanda Kürtlerin ve Kürdistan'ın özgürlüğüdür. Kürt halkının bu 50 yıldaki özgürlük mücadelesi bu gerçeği ortaya koymuş ve Kürt dilinin korunması, canlandırılması ve geliştirilmesi konusunda hafızanın, farkındalığın, bilginin ve mücadelenin artmasını sağlanmıştır. Biz, milyonlarca Kürt ve Kürt partileri, kurumları ve örgütleri Kürtlerin özgürlüğünü ve dilin özgürlüğünü istiyoruz. Bizler her alanda 'Dem Dma zimanê kurdî ye’ sloganıyla bu mücadeleyi her zamankinden daha yüksek, daha güçlü ve daha yaygın hale getireceğiz” diye belirtti.
Açıklamada Gizleyici anadile ilişkin talepler şöyle sıralandı:
“* Kürt dilinin resmi ve uluslararası bir statüsü olmalıdır; hem Kürdistan'ın tamamında, hem de Kürtlerin yaşadığı tüm devletlerde, hem de uluslararası alanda, uluslararası anayasa ve kanunlarla resmen kabul edilmesi, statü verilmesi ve tanınması.
- Kürtçe eğitim dili olmalı; ya da statü sahibi tüm dünya dilleri gibi Kürtçenin de anaokullarından üniversitelere kadar eğitimin her aşamasına dahil edilmesi, anaokullarından, üniversitelere kadar Kürtçe okullarının açılması gerekir, müfredat ve konuyla ilgili diğer tüm hususlar Kürtler tarafından belirlenmelidir.
*Türkiye Devleti, Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme'nin 17, 29 ve 30. maddelerine getirilen kısıtlamaları kaldırmalı ve bu Sözleşme kapsamındaki sorumluluklarını yerine getirmelidir.
*Meclis, valilik, belediye, mahkeme, hastane gibi tüm resmi ve sosyal alanlarda Kürtçe dili özgür ve açık olmalı, resmi işler yazılı Kürtçe yürütülmelidir.
*Kürt Dil Enstitüsü resmi olarak Kürt halkının temsilcileri tarafından kurulmalı ve yönetmelidir.
*Türkçe gibi diller için bütçeden, kadrodan, diğer bütün açılardan nasıl imkanlar yaratılıyorsa Kürtçe için de imkanların olması gerekir.
*Kürtlerin yaşadığı köy, mahalle, sokak, belde, kasaba ve yaşam alanlarının isimleri Kürtçe olmalıdır.”
‘İKİYÜZLÜSÜNÜZ’
Ardından konuşan Şirnex milletvekili Newroz Uysal Aslan ise, mevcut iktidarın anadilin üzerindeki ırkçı politikalarına dikkati çekerek, “Dünyada bulunan bütün diller özel ve kutludur. Ancak mevcut iktidar yıllardır Kürtler üzerinde yok etme politikaları sürdürüyor. Ancak bu devlet sadece Kürt varlığına değil diline de karşı da hukuksuz bir politika yürütüyor. Bugün kim Kürtçe için bir açıklama yapsa, saldırılara karşı tepkisini gösterse ya saldırıya uğruyor ya da hakkında bir soruşturma açılıyor. Bugün TRT6 (şeş) ile övünenler neden Kürtçe yürüyüşe engel oluyor? Bugün Kürtçe üzerinde siyaset yapanlar neden dünyanın bir diğer ucunda bulunan Japonya’da bir Kürtçe kurs açıldığında müdahale ediyor? Bu ikiyüzlülüktür. Kürtçeyi tanımayanlar Kürdü de tanımıyor. Bugün Kürtçe üzerinde siyaset yapanlar Cizîr’de ki bu görüntüye baksınlar. Bizler bu ikiyüzlülüğü ve Kürtçe üzerindeki tecridi teşhir ediyor ve kabul etmiyoruz. Anadilimiz üzerindeki bu saldırılar son buluna kadar mücadelemizi sürdüreceğiz” diye konuştu.
Yapılan konuşmamalar ardından açıklama erbane eşliğinde çekilen halaylarla son buldu.
MELETÎ
DEM Parti Meletî İl Örgütü, 21 Şubat Dünya Anadil Gününe dair il örgütünün bulunduğu konteyner alanında basın toplantısı düzenledi. Toplantıya, parti üyeleri ve İnsan Hakları Derneği (İHD) Meletî Şubesi üyeleri katıldı. Toplantıda konuşan DEM Parti İl yöneticisi Birgül Doğan, anadilin halkların varlık gerekçesi olduğunu söyledi.
TÜRKİYE’DE 18 DİL KAYBOLMA TEHLİKESİ ALTINDA
İnsan Hakları Derneği (İHD) 21 Şubat Dünya Anadil Günü’ne dair yazılı açıklama yaptı. Açıklamada anadil hakkının hem bireysel bir hak hem de ait olunan topluluğun kolektif hakkı olduğuna dikkat çekildi. Anadillerin toplumların varlıklarının, kimliklerinin ve kültürlerinin en önemli aktarıcısı olduğunun altı çizilen açıklamada, “Topluluklar dilleriyle var olurlar. Dili olmayan toplulukların topluluk olarak varlıklarını devam ettirmeleri oldukça zordur. Dilsel ve kültürel çoğulculuk ile toplumların barış içinde bir arada ve özgürce yaşamaları sağlanabilecektir” denildi.
Açıklamada devamla şu ifadeler yer aldı: “Türkiye’de Türkçe dışında günlük yaşamda 36 farklı dil bulunuyor. UNESCO’nun tespitlerine göre konuşulan 3 dil kaybolmuş, 18 dil ise kaybolma tehlikesi altındadır.
ENGELLER KALDIRILMALI
Türkiye’nin çözüm bekleyen en temel sorunlarının başında gelen Kürt Sorununun çözümü ve toplumsal barışın sağlanmasının en temel ilerleme araçlarından birisi kuşkusuz Kürt Dili ve lehçelerinin kullanımı önündeki engellerin kaldırılmasıdır. Yasal hiçbir güvencesi olmadan 2009 yılında Kürtçe yayına başlayan TRT 6 kanalı ve 2012 yılında başlatılan seçmeli ders uygulamaları milyonlarca Kürt yurttaşın anadil taleplerini karşılamaktan oldukça uzaktır. Yaşamın her alanında Kürtçenin kullanımı ciddi engelleme ve baskılar yaşaması yanısıra, mülki idari makamların gerekçe bile bildirmeden Kürtçe tiyatro, sinema, konser ve benzeri kültürel etkinlikleri yasakladıklarına tanık olunmaktadır.”
ANTALYA
DEM Parti Antalya İl Örgütü, 21 Şubat Dünya Anadil Günü dolayısıyla parti binalarının önünde basın açıklamasında bulundu. Açıklamaya partinin Antalya Büyükşehir Belediyesi Eşbaşkan Adayları Nesibe Bahadır ve Kemal Bülbül de katıldı.
Yapılan açıklamanın ardından konuşan Kemal Bülbül, bugünün tüm anadillerin günü olduğunu söyledi. Kürtçeye dönük yasak ve engellemelere dikkat çeken Bülbül, bugün kendileriyle birlikte olmaları gerekirken yanlarında olmayan vali, kaymakam ve belediye başkanını eleştirdi.
Bülbül, “Bu ne demek? Kürtlerin varlığını kabul etmiyoruz demektir. Biz varız, dilimiz de var, tarihimiz de var, partimiz de var, siyasetiniz de var. Çözüm için varız, eşitlik için adalet için varız. Hiçbir yere gitmeyeceğiz. Burada kendi dilimizle, tarihimizle, kültürümüzle var olmaya devam edeceğiz. Tıpkı Türkler gibi eşit olmak için. Tıpkı diğer halklar gibi eşit olmak için. Tıpkı sizler gibi meslek sahibi olmak halkımıza, topluma, kültüre hizmet etmek için sayın vali, sayın belediye başkanları, sayın kaymakamlar çok ayıp etmiştir. Kınıyorum" ifadelerini kullandı. Açıklama, Kürtçe müzik dinletisi yapılmasıyla son buldu.
HATAY
Hatay’da ise İHD İskenderun Şubesi, yaptıkları açıklama ile Dünya Anadil Günü’nü kutladı. Şube Eşbaşkanı Coşkun Selçuk, dernek olarak her bireyin en doğal insan hakkı olan kendi anadili ile eğitim alması ve dünya ile iletişim kurması hakkının ivedilikle hayata geçirilmesini talep ettiklerini söyledi.
İHD Hatay Şubesi de, Anadil Günü vesilesiyle konteynerların önünde basın açıklaması yaptı. Çok sayıda kişinin katıldığı açıklamada basın metnini okuyan İHD MYK Üyesi Servet Üstün Akbaba, anadilin bir hak olduğunu ifade ederek, "İnsan Hakları Derneği olarak Dünya Anadil Gününü kutluyor her bireyin en doğal insan hakkı olan kendi anadili ile eğitim alması ve dünya ile iletişim kurması hakkının ivedilikle hayata geçirilmesini talep ediyoruz" dedi.
MERSİN
Dünya Anadili Günü dolayısıyla Mersin’de de İHD, Özgürlük İçin Hukukçular Derneği (ÖHD) ve Eğitim Sen şubeleri Özgür Çocuk Parkı’nda ortak açıklama yaptı.
Türkçe ile Kürtçenin Kurmanci ve Kurmançki lehçelerinde hazırlanan açıklama metninde, anadili Arapça, Kürtçe, Lazca, Hemşince, Çerkesce olan milyonlarca çocuğun kendi anadillerinden koparıldığı ifade edildi. Resmi dil dışındaki anadillerinin varlığına, yaşamasına ve öğrenilmesine karşı çıkmanın aynı zamanda eğitim biliminin en temel ilkesine karşı çıkmak, bilime meydan okumak anlamına geldiği vurgulanarak, “Türkiye dünyada çocuklarına bayram armağan eden tek ülke olmakla övünürken, milyonlarca çocuğun kendi anadili ile eğitim görmesine ‘ülke bölünür’ paranoyası ile yaklaşılması büyük bir çelişkidir” denildi
KÜRTÇE YAYGINLAŞTIRILMALI
Sanatolia Kültür Derneği ise Adalet Nöbeti eyleminin sürdüğü Çukurova Tutuklu ve Hükümlü Aileleriyle Yardımlaşma Derneği (Çukurova TUAY-DER) binasında etkinlik düzenledi.
“Zimanê me hebûna me ye. Bê ziman jîyan na be” (Dilimiz varlığımızdır. Dilsiz yaşam olmaz) pankartının yer aldığı salonda yapılan etkinlikte Kürtçe şarkılar ve klamlar seslendirildi.
Dernek yöneticilerinden Emin Aksu, yaptığı konuşmada ülkede Kürtçe başta olmak üzere birçok dilin asimilasyon politikaları sonucu yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kaldığını belirterek, Kürtçe ve diğer dillerin hayatın her alanında yaygınlaştırılması çağrısında bulundu.
TJA: DİLİMİZ KİMLİĞİMİZDİR
Özgür Kadın Hareketi (Tevgera Jinên Azad-TJA), 21 Şubat Dünya Anadil Günü’ne dair yazılı açıklama yaptı. Anadil mücadelesi verirken yaşamını yitiren kadınlarında anıldığı açıklamada, “ İrademiz, dilimiz, ülkemiz özgür olana kadar mücadelemizi daha da yükselteceğiz” sözü verildi.
Kürt dilinin tecrit altında olduğu kaydedilen açıklamada, İmralı’da PKK Lideri Abdullah Öcalan üzerindeki tecrit derinleştikçe anadil üzerindeki baskı ve asimilasyon politikalarının da artarak, devam ettiği belirtildi. Cezaevlerinden okullara, mahkeme salonlarından devletin bütün kurumlarına kadar tek dil dayatmasının sürdüğünün vurgulandığı açıklamada, “Halkımıza çağrımızdır, herkes anadiline sahip çıkmalı, anadilinde konuşmalı, yazmalı, yaşamın tüm alanlarında anadilini konuşma mücadelesini yürütmelidir. Dilimiz yaşamımızdır, dilimiz onurumuzdur, dilimiz kimliğimizdir, dilimiz varlığımızdır. Kürtçe eğitim dili olmalıdır” denildi.
EMEP: ANADİL HAKKIMIZ İÇİN MÜCADELE EDELİM
Emek Partisi (EMEP) Amed ve Dêrsim İl Örgütleri de, 21 Şubat Dünya Anadil Günü’ne dair binalarında basın açıklaması yaptı. Amed’de yapılan açıklamada basın metnini okuyan EMEP üyesi Nurgül Deniz, “ ‘Tek dil, tek millet’ dayatmasında ısrar eden tek adam düzeni karşısında, Emek Partisi olarak, Kürtçenin konuşulmasının önündeki tüm engellerin kaldırılmasını, Kürtçenin kamusal hizmetlerin tamamında kullanımının güvence altına alınacağı bir statüye kazandırılmasını, örgün zorunlu eğitimin tamamında Kürtçe eğitim alma hakkının tanınmasını, 21 Şubat Dünya Anadil Günü’nde bir kez daha ifade ediyor, tüm halkımızı ana dil hakkımızı kazanmak için mücadeleye çağırıyoruz” denildi.
İZMİR
DEM Parti İzmir İl Örgütü, 21 Şubat Dünya Anadil Günü sebebiyle parti binasında basın toplantısı ve panel düzenledi. Toplantının yapıldığı salona “Dem dema zimane Kurdi’ye” pankartı asıldı. Toplantıya İzmir Büyükşehir Belediyesi Eşbaşkan adayları Akın Birdal, Türkan Aslan Ağaç, Özgür Kadın Hareketi (TJA), Barış Anneleri, İHD Şubesi, jin Ard, Demokratik Alevi Dernekleri (DAD), Demokratik Bölgeler Partisi Ege Bölge Temsilciliği, DEM Parti bileşenlerini yanı sıra çok sayıda kişi katıldı. Basın metninin Kürtçesini DEM Parti üyesi Ramazan Kaygısız, Türkçesini ise DEM Parti İl Eşbaşkanı Rezan Karabulut okudu.
21 Şubat Dünya Anadil Günü bütün dillerin korunması ve güçlendirilmesi amacıyla ilan edildiğini hatırlatan Karabulut, günümüzde yok olma tehlikesi altında olan binlerce dil olduğunu vurguladı. Türkiye’de Süryanice, Lazca, Boşnak, Hemşince, Çerkezce, Ermenice, Yunanca ve Arapçanın yok olmanın eşiğinde olduğunu ifade eden Karabulut, “Tehlike altında olan dillerden biri de milyonlarca Kürdün dili olan Kürtçedir. Şu iyi bilinmelidir ki; Kürtçe en kadim, en zengin, en barışçıl dillerden biridir. Kürtçe Kürt ulusunun varoluş bağımsızlık, kimlik ve en başat değeridir. Kürtler dilleri Kürtçe olmadan Kürt ve Kurdistani olamaz. Kürtçenin özgürlüğü, Kürtlerin ve Kürdistan özgürlüğüdür. Kürt halkının özgürlük mücadelesi derken son elli yılda bunu ortaya koymuştur. Kürt dilinin bilinci ve bilgisi, mücadelesi savunusu Kürtler için stratejik bir konu kırmızıçizgisidir” diye konuştu.
‘KÜRTÇE RESMİ DİL STATÜSÜNE KAVUŞMALI’
Bütün diller gibi Kürtçe de Kürtlerin en temel hakkı olduğunu ifade eden Karabulut, “Bu yüzden biz milyonlarca Kürt ve Kürtlerin bütün toplulukları, partileri, kurum ve kuruluşları Kürtçenin bağımsızlığını ve özgürlüğünü her yerde talep ediyoruz ve bunun için mücadele ediyoruz. Mücadelede şiarımız ‘Dem dema zimane Kurdiye’ ve bu şiarı her zamankinden çok güçlü haykırıyoruz. Bu nedenle Kürtçe için ileri sürdüğümüz talepler ve amacımız gayet açık ve nettir” dedi.
Basın toplantısından sonra ana dile ilişkin panel gerçekleştirildi.
‘DİLİMİZ KİMLİĞİMİZ VE ONURUMUZDUR’
Panelde konuşan Barış Annesi Sultan Yağmekan, “Anadilimiz varlığımızdır” diyerek, Kürtçe üzerindeki asimilasyon politikalarına karşı tüm Kürtlerin anadilinde konuşmaya çağırdı. Yağmekan, “Bu birçok yerde dilimizi yasaklamaya çalışıyorlar ama bu dili bize Allah verdi ve kimse yasaklayamaz. Bugün geldiğimiz noktada çocuklarımız artık Kürtçe konuşmuyor. Bu konuda Kürt annelerin çok duyarlı olması gerekiyor. Evde mutlaka çocuklarımızla Kürtçe konuşmalıyız. Çünkü dilimiz bizim kimliğimiz ve onurumuzdur bunu korumak hepimizin görevidir. Kendi anadilimizde eğitim almak bizim en doğal hakkımız ama bu gün hala Kürtler ana dilinde eğitim alamıyor. Hala mahkemelerde kendi dilimizde kendimizi ifade etme konusunda sıkıntı yaşıyoruz. Bu konuda Kürt avukatlarının Kürtçe konuşma konusunda daha duyarlı olmasını istiyoruz” diye konuştu.
‘ERMENİCE YOK OLMAKLA KARŞI KARŞIYADIR’
Anadilin yaşatılması konusunda çocukların kendi anadilinde eğitim görmesini önemine vurgu yapan DEM Parti İl Yöneticisi İzaruhı Kervancıoğlu Barka, Kürdistan’daki asimilasyon politikalarına işaret etti. Kürtçenin yanı sıra Ermenicenin üzerinde de büyük baskılar olduğunu anımsatan Barka, “Azınlık dilleri Lozan Anlaşmasında yer alsa da görünmez engellemelerle yasaklandığını biliyoruz. Ben de bir kendi ana dilim olan Ermeniceyi unutmamak için İtalya'da eğitim gördüm. Bu toprakların kadim halklarından olan Ermenilerin hala kendi dilinde eğitim alamıyorlar. Bu yüzden Kürtçe gibi Ermenice de yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır” dedi.
Panel Kürt Edebiyatçı Ehmedê Xanî’den beyitler okundu ve sanatçı Aram Tigran’ın şarkıları ile son buldu.
WAN
Eğitim-Sen Wan Şubesi, Dünya Anadil Günü’ne ilişkin Aydın Perihan İş Merkezi önünde açıklama yaptı. Çok sayıda sendikalının katıldığı açıklamada, “Anadil temel haktır. Zimanê me rûmetame ye” pankartları açıldı.
Burada konuşan KESK Wan Şube Başkanı Murat Atabay, Türkiye’de 18 dilin yok olduğunu veya yok olmak üzere olduğuna dikkat çekerek, “Eğitim biliminin temel ilkeleri ve uluslararası sözleşmeler yok sayılarak anadilde eğitime yasak getirip, anadilde eğitimi sağladıklarını söylemeleri gerçeği yansıtmamaktadır. Her bireyin kendi ana dilini öğrenmesi ve eğitim alması önündeki engellerin kaldırılması gerekiyor” diye kaydetti.
ADANA
İHD ve Eğitim ve Eğitim Sen Adana Şubeleri, Dünya Anadil Günü dolayısıyla İnönü Parkı'nda basın açıklaması gerçekleştirdi. Açıklamaya siyasi parti ve sivil toplum örgütü temsilcilerinin yanı sıra çok sayıda kişi katıldı.
Türkçe basın metnini okuyan Eğitim Sen Adana Şube Başkanı Fatih Toprak, “Eğitim Sen olarak, tüm dünya ve Türkiye halklarının 21 Şubat Dünya Anadili Günü’nü kutluyor, farklı anadili ve kültürlerin özgürce yaşaması ve gelişmesinin önündeki bütün yasal ve fiili engellerin kaldırılmasını talep ediyoruz” dedi.
KÜRT DİLİNİN ÖNEMİNE VURGU
Son olarak ise Kürtçe basın metnini Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile kapatılan KÜRDİDER eski Adana Şube Başkanı Giyasettin Gümüş okudu. Kürt dilinin önemine değinen Gümüş, Kürt dilinin; Kürt ulusunun kimliğinin ve onurunun temeli olduğunu vurguladı. "Kürt dilinin özgürlüğü her zaman Kürtlerin ve Kürdistan'ın özgürlüğüdür" diyen Gümüş, Kürt halkının 50 yıllık özgürlük mücadelesi gerçeği ortaya koyup, Kürt halkının cesareti, bilinci, dürüstlüğü, mücadelesi ve çalışmasını arttırdığına vurgu yaptı.
Açıklama sonrası DEM Partililer, alkış ve Be ziman jiyan nabe" sloganlarıyla il binalarına kadar yürüdü.
SES ADANA ŞUBESİ’NDEN AÇIKLAMA
SES Adana Şubesi de Anadil Günü dolayısıyla binalarında basın açıklaması gerçekleştirdi. Açıklamada basın metnini okuyan SES Adana Şube Sekreteri Mihraç Erbova, herkese eşit, etkin ve nitelikli sağlık hizmeti sunmanın yolu anadil hakkının bu alanda da kullanımına bağlı olduğunu belirterek, SES olarak taleplerini sıraladı.
ÇEWLÎG
DEM Parti Çewlîg İl Örgütü, Anadil Günü’ne dikkat çekmek için parti il binası önünde açıklama yaptı. Açıklamada Kurmancî ve kurmanckî "Her der Kûrdî her dem Kûrdî" ( Her zaman ve her yerde Kürtçe) , "Zon ma welat Mayo" (Dilimiz Ülkemizdir), "Dem dema Kirdki yo" ( Vakit Kürtçe vaktidir), yazılı pankartlar açtı. Açıklamayı DBP İ İl Eşbaşkanı Şevket Kalındamar okudu.
