AMED - Hevserokê MED-DER’ê Remzî Azîzoglû diyar kir ku heta ku kurdî bibe zimanê fermî û perwerdehiyê dê têkoşîna xwe bidomînin û wiha got: “Yekane tişta civakan ji hev cuda dike ziman e.”

Lijneya Giştî ya Rêxistina Çand, Zanîst û Perwerdehiyê (UNESCO) ya Neteweyên Yekbûyî (NY) di sala 1999’an de 21’ê Sibatê weke “Roja Zimanê Dayikê ya Cîhanê” qebûl kir. Ji sala 2000’an ve her sal weke 21’ê Sibatê Roja Zimanê Dayikê ya Cîhanê tê pîrozkirin. Li gorî “Atlasa zimanên di Xetereyê de ne” ya di Adara 2013’an de ji aliyê UNESCO’yê ku sala 2008’an weke “Sala Zimanan a Navneteweyî” îlan kir ve hat weşandin, li cîhanê ji sedî 40 ê 7 hezar zimanan, yanî 2 hezar 500 ziman di bin gefa windabûnê de ne. Li cîhanê ji sala 1950’yan ve hejmara zimanên windabûne 230 e. Heta niha li Tirkiyeyê 18 ziman winda bûn, zaravayê kurdî yê kirmanckî jî bi xetereya windabûnê re rûbirû ye.

TÊKOŞÎNA ZIMANAN

Gelê kurd tevî zext û zorên bi salan e jî dest ji têkoşîna jiyandina zimanê xwe bernadin. Komeleya Lêkolînê ya Ziman û Çandên Mezopotamyayê (MED-DER) ji bo pêşvebirina kurdî her sal bi sedan kursiyerên xwe perwerde dike. Hevserokê MED-DER’ê  Remzî Azîzoglû bi boneya 21’ê Sibatê Roja Zimanê Dayikê ya Cîhanê nirxandin kirin. 

Azîzoglû bal kişand ser têkiliya di navbera zimanê dayikê û pêşketina zarokan, wiha got: “Hestên hînbûna zimanê dayikê ya ji bo zarokekî ligel ketina zikê dayikê dest pê dikin. Ji ber vê yekê zimanê dayikê gelek girîng e. Ziman paralelî pêşketina ramanê ye. Zimanê dayikê çiqas bihêz be, bingeha wî jî ewqas bihêz dibe. Ziman di heman demê de bingeha wêje û helbestê ava dike. Ziman civakîbûne.”

ZIMANÊ 25 MILYON KURDAN TÊ ÎNKARKIRIN 

Azîzoglû da zanîn ku li Tirkiyeyê nêzî 25 mîlyon kurd dijîn, lê zimanê wan ê dayikê ne zimanê fermî ye, ne jî zimanê perwerdeyê ye û wiha berdewam kir: “Kurd hêj jî di bin serdestiyê de ne. Bêguman divê zimanê kurdî bibe zimanê perwerdehiyê û her wiha bibe zimanê fermî. Heke em qala yekîtî û wekheviyê bikin, beriya her tiştî divê kurdî bibe zimanê fermî û zimanê perwerdeyê. Azîzoglû, anî ziman ku bingeha neteweyekî ziman ava dike û wiha lê zêde kir: “Yekane tişta ku civakê ji hev cuda dike ziman e. Ev yek nîşanî me dide ku ziman çiqasî girîng e. Li dijî tevlikirina kurdî ya ji aliyê bi milyonan ve tê bilêvkirin, weke dersa bijarte ya çend saetan di mufredatê de, em perwerdeya bi zimanê dayikê diparêzin. Hewl tê dayîn ku ji temenê biçûk zarokên kurd hînî tirkî bikin. Ev jî wan ji zimanê wan ê dayikê dûr dixîne û pirsgirêka esas jî ji vir dest pê dike.”

‘DIVÊ EWILÎ HÎNÎ ZIMANÊ DAYIKÊ BIBE’ 

Azîzoglû, diyar kir ku daxwazên xwe yên zimanê dayikê bi salane bi awayekî zelal û vekirî tînin ziman û destnîşan kir ku heta daxwazên wan neyên bicihkirin dê têkoşîna xwe bidomînin. Azîzoglû, diyar kir ku divê zimanê dayikê ji pêşdibistanê heta zanîngehê bibe zimanê perwerdehiyê û axaftina xwe wiha bi dawî kir: “Divê dayik û bav li malê li kolanê bi zarokên xwe re bi zimanê dayikê biaxivin. Divê feraseta ‘Ji bo ku zarokên me tirkî nizanin bi paş ve dimînin’ terk bikin. Ji xwe zarokên me bi demê re dê hînî tirkî bibin, ya girîng ew e ku zimanê xwe yê dayikê bizanin. Divê bi hînbûna zimanê dayikê hişmendiya kurdî bê telqînkirin.”

21 Şubat Dünya Anadil Günü: Kürtçe halen yasak

HABER MERKEZİ - Meclis tutanaklarına halen "bilinmeyen dil" olarak geçirilen Kürtçenin eğitim dili olması talebi kabul edilmiyor. Dil mücadelesi veren derneklerin yöneticileri, ebeveynlere "çocuklarınıza anadillerini öğretin" çağrısı yaptı. 

Birleşmiş Milletler (BM) Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Genel Kurulu, 1999 yılında 21 Şubat gününü “Dünya Anadil Günü” olarak kabul etti. 2000 yılından bu yana her yıl 21 Şubat “Dünya Anadil Günü” olarak kutlanıyor. 2008 yılını “Uluslararası Diller Yılı” ilan eden UNESCO’nun Mart 2013 tarihinde yayımladığı “Tehlike Altındaki Diller Atlası”na göre, dünyada yaklaşık 7 bin dilin yüzde 40’ı yani 2 bin 500’ü kaybolma tehdidi altında. Dünyada 1950’li yıllardan bu yana yok olan dillerin sayısı ise 230. Bugüne dek Türkiye’de 18 dil yok olurken, Kürtçenin Kirmançkî lehçesi de yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. 

Türkiye'deki resmi tek-dillilik politikası, ülkedeki farklı dilleri yok ederken, asimilasyon politikası günümüzde en çok Kürtçe üzerinden kendini gösteriyor. Cumhuriyetin kuruluşundan itibaren yürütülen inkar ve imha politikası, özellikle anadile yönelik uygulama ve yasaklarla sürdürülüyor. 2016 yılında ilan edilen Olağanüstü Hal (OHAL) sürecinde yayımlanan Kanun Hükmünde Kararnamelerin (KHK) ilk hedefi Kürt kurumları ve yayınları oldu. Kürtçe yayın yapan Azadiya Welat gazetesi ve Tîroj dergisinin yanı sıra Kürt Dili Araştırma ve Geliştirme Derneği (KURDÎ-DER), İstanbul Kürt Enstitüsü ile Kürtçe eğitim veren Ferzad Kemanger, Ali Erel ve Ahmet Beyhan ilkokulları kararnamelerle kapatıldı. Kürtçe eğitim için Amed’in Licê (Lice) ve Farqîn (Silvan) ilçelerinde inşa edilen okullar daha inşaatı tamamlanmadan yıktırıldı. Belediyelerin iki dilli belediyecilik projeleri iptal edildi, cadde, sokak, park ve yerleşim yerlerinin Kürtçe tabelaları kaldırıldı. Kültür, sanatsal faaliyetlerinin hala yasaklandığı günümüzde Kürtçe, Meclis ve mahkeme tutanaklarına “bilinmeyen dil” ve “X” olarak geçiriliyor. 

ANADİL MÜCADELESİ 

Ancak tüm inkar ve baskılara rağmen Kürtler, dillerini yaşatma mücadelesinden vazgeçmiyor. 2017 yılında kurulan Mezopotamya Dil ve Kültür Araştırma Derneği (MED-DER), Kürtçenin gelişimi için her yıl yüzlerce kursiyere anadilinde eğitim veriyor. 

MED-DER Eşbaşkanı Remzi Azizoğlu, "Anadilin öğrenmesi bir çocuk için anne rahmine düşmesiyle birlikte başlıyor. Bu nedenle anadil önemlidir. Dil, düşünce gelişimiyle paraleldir. Anadil ne kadar kuvvetliyse düşünce yapısı da o kadar güçlü olur. Dil aynı zamanda edebiyat ve şiirin temelini oluşturuyor. Dil, toplumsallıktır” ifadelerini kullandı.

25 MİLYONUN DİLİ İNKAR EDİLİYOR

Türkiye’de yaklaşık 25 milyon Kürdün yaşadığını buna rağmen anadilinin ne resmi dil ne de eğitim dili olarak kabul edildiğini ifade eden Azizoğlu, “Kürtler hala tahakküm altında. Kesinlikle Kürt dili resmi dil olmanın yanında eğitim dili olmalıdır. Birlikte ve eşitlikten bahsedilecekse öncelikle Kürtçe resmi dil ve eğitim dili olmalıdır” dedi. Bir ulusun temelini dilin oluşturduğunu söyleyen Azizoğlu, “Toplumu birbirinden ayıran tek şey dildir. Buda dilin ne kadar önemli bir araç olduğunu karşımıza çıkarıyor. Milyonların konuştuğu Kürtçenin birkaç saate sığdırılarak müfredatta seçmeli ders olarak yer almasına karşı anadilde eğitimi savunuyoruz. Kürt çocuklara küçük yaşlardan itibaren zorla Türkçe öğretilmeye çalışılıyor. Bu da onları kendi anadillerinden uzaklaştırıyor ve asıl sorun da burada başlıyor” diye belirtti. 

MED-DER Eşbaşkanı Remzi Azizoğlu

‘ÖNCELİKLE ANADİL ÖĞRENMELİ’

Anadil taleplerini yıllardır açık ve net bir şekilde dile getirdiklerini belirten Azizoğlu, talepleri karşılanana kadar mücadeleye devam edeceklerinin altını çizdi. Anadilin ana sınıftan başlayarak, üniversiteye kadar eğitim dili olması gerektiğini vurgulayan Azizoğlu, şöyle devam etti: “Anneler ve babalar evde sokakta çocuklarıyla anadiliyle konuşmalıdır. ‘Çocuklarımız Türkçe bilmediği için geride kalıyor’ anlayışını terk etmelidir. Çocuklarımız zaten zamanla Türkçeyi öğrenecek önemli olan öncelikle kendi anadilini öğrenmesidir. Kendi anadilini öğrenerek o Kürt bilinci aşılanmalıdır.”

KÜRT ARAŞTIRMALARI DERNEĞİ'NİN MÜCADELESİ

15 Temmuz 2016 tarihinde yaşanan askeri kalkışma sonrası ilan edilen OHAL kapsamında kapatılan yerlerden birisi de İstanbul Kürt Enstitüsü'ydü. Burada çalışma yürüten isimler, çalışmalarından vazgeçmeyerek, Kürt Araştırmalar Derneği (Komeleya Lêkolînên Kurdî) çatısı altında bir araya geldi. Dernek, kurulduğu 6 Mart 2017'den bu yana Kürt dili, kültürü ve tarihine dair önemli çalışmalar ortaya koydu. 

Kürt Araştırmaları Derneği Eşbaşkanı Remziye Alparslan, dil ve toplum arasındaki ilişkiye değinerek, dilin toplum için ortak bir tarih niteliği taşıdığını söyledi. Alparslan, “Dil bir toplum için öncelikle bir birlikteliği oluşturma işlevini oluşturur. Eğer bir toplumun dili yoksa, o toplumun büyük bir parçası da yok olur. Çünkü dil toplum için ortak bir tarihi, hafızayı, kültürü temsil ediyor ve bununla beraber toplumların kimi farklılıklarını da ayırt etmede önemli bir rol taşıyor. Aslında dil hem millet hem de topluluklar için var olmanın öncelikli şartıdır” dedi. 

‘KÜRTLÜK YOK EDİLMEK İSTENİYOR’

Türkiye’de Kürtçe başta olmak üzere birçok dilin tehdit altında olduğunu söyleyen Alparslan, Kürtçeye dönük yasaklarla Kürtlerin varlığını yok edilmek istendiğini vurguladı. Alparslan, “Devlet, Kürt dilini yasaklayarak Kürtleri yok etmek ve Türklük potası içinde eritmeyi amaçlıyor. Bu yasaklamaların başlangıcı Cumhuriyetin ilanıyla oldu, ancak bugün hala devam ediyor. Türk devletinin sınırları, Kürtler için adeta bir cezaevi mantığıyla çizildi. Kürtlerin varlığının, sesinin dışarıda bilinmemesi amaçlandı” şeklinde konuştu.

Kürt Araştırmaları Derneği Eşbaşkanı Remziye Alparslan

Kürtlerin tarih boyunca yaşadığı tüm baskılara rağmen boyun eğmediğini dile getiren Alparslan, “Kürt dilini yasaklayarak Kürtleri yok etmeyi amaçladılar. Kürtler ise bu zorlu koşullarda varlıklarını bugüne kadar sürdürdüler. Kürtlerin kendini var etmesi geçmişten bugüne verdiği mücadele ve serhildanlar sayesinde oldu” ifadelerini kullandı.

KÜRTLERİN ANADİLİ KORUMA MÜCADELESİ 

Kürtlerin anadillerine dönük saldırılara karşı büyük bir mücadele içerisinde olduğunun altını çizen Alparslan, Kürt Araştırmaları Derneği’nin de bu mücadelenin bir parçası olduğunu kaydetti. Alparslan, şunları söyledi: “Başkaları için basit bir şey gibi görünebilir ama biz varlığımız için geçmişten bugüne büyük bedeler verdik. Bizim dil kurumumuz olan İstanbul Kürt Enstitüsü, 1992’de İstanbul’da Apê Musa gibi entelektüeller tarafından kuruldu ve Apê Musa burayı kurduğunda, tabelamızı indirip ölümle tehdit ettiler. Bu mücadele için şehitler verildi. Ama kendileri için lütuf olarak gördükleri 2016’daki darbe girişiminin ardından alakasız bir şekilde bizim kurumumuzu KHK ile kapattılar. Biz 3 yıldan fazladır kurumumuzu tekrardan bu kez Kürt Araştırmaları Derneği olarak kurduk. Bundan dolayı üzerimizdeki baskılar devam etse de biz Kürt dili mücadelesi yolunda elimizden ne gelirse yapmaya hazırız.”

‘DİLE OLAN DUYARLILIĞI ARTTIRALIM’

İktidarın asimilasyon politikalarına karşı dernek olarak birçok çalışmalar yürüttüklerini aktaran Alparslan, “Toplumun dile olan duyarlılığını arttıralım ya da en azından bir uyanışı sağlayalım. Bu konuda gerek çocuklar gerek yetişkinler için olan kurslarımızla bu asimilasyonun önüne geçelim. Mücadelemiz Kürt dilini öğretmenin ve Kürtlerin statükosunu kazanma mücadelesidir” diye konuştu. 

'MÜCADELEYİ GENÇLER YÜKSELTECEK'

Alparslan, Kürtlerin diline ve tarihlerine sahip çıkma çağrısı yaparak, “Eğer insan tarihini bilirse, gerçeğini görür. Üzerindeki zulmün gerçekliğini görür ve kendine gelir. Dilimiz gerçekten de bizlerin var olma sebebidir. Eğer dilimiz yok olursa, yarın ne yaparsak yapalım kimliğimiz yarım kalacak. Bu yüzden dilimize sahip çıkalım. Dil mücadelesinin bayrağı yeni neslin ellerinde yükselecektir, gençlerimiz bunu yapacaktır" diye belirtti.

MA / Mehmet Guleş